Speeltijd voor managers

Van werknemers wordt verwacht dat ze almaar creatiever en innovatiever uit de hoek komen. Maar vreemd genoeg blijven de organisatorische structuren bijzonder rigide. Misschien is een spel wel een goede manier om er de scherpe kantjes af te halen en de sluimerende creativiteit vrij spel te laten.

Is spelen alleen iets voor ukkepukken? Nee, ook heren en dames die strak in het (mantel)pak zitten, kunnen veel plezier beleven aan een spelletje in de vergaderzaal. Dat leert althans de ervaring van Caroline Delmeire en Nathalie Ledur, de dames achter de firma ViaVectis. Beide specialisten in management coaching & change hebben al talloze workshops organisatiecoaching ingericht. “Een spel verrast, wordt als plezierig ervaren en is een uitstekend instrument om iets te leren”, zegt Delmeire. “Al spelend maakt iemand zich nieuwe competenties op een andere manier eigen en ziet hij snel en makkelijk de impact van bepaalde gedragingen in.”

Maar uiteraard is het ook een instrument waar men behoedzaam en met mate gebruik van moet maken. “Vaak wordt een spel in de bedrijfswereld zeer terughoudend onthaald”, erkent Ledur. Als het via een spel moet, is het onzin, denken sommigen. “Toch is het absoluut niet de bedoeling om via een spel terloops een preek af te steken. De eerste bedoeling van het spel is simpelweg spelen. Samen plezier beleven, banden smeden… En aangezien er tijdens een spel automatisch een ongedwongen sfeer heerst, komt iedereen een beetje los. Omdat de deelnemers de professionele realiteit en de bijbehorende risico’s (beoordeeld worden op prestaties, gecontroleerd worden…) even achter zich kunnen laten, durven ze meer te doen én te zeggen. In de vaak strikte context van een onderneming kunnen op die manier fundamentele inzichten ontstaan.”

Kies een geschikt spel

Zijn er spellen die speciaal afgestemd zijn op de context van een organisatie? “Momenteel gebruiken wij vooral traditionele kaart- en bordspellen, zoals je die in de meeste grote speelgoedwinkels kan vinden. Al zijn er ook spellen die speciaal voor de organisatie ontworpen zijn en waarin wij ons op dit moment bekwamen. In de spellen die wij voorstellen, zit er hoe dan ook een constante: de spelers moeten samenwerken. Want samenwerking is onmisbaar in de almaar complexere context van elke organisatie.”

Een eenvoudig voorbeeld: “Bij het begin van een coachingsessie bij het Franstalige tv-blad Ciné Télé Revue vroegen wij aan het team om een partijtje Bamboleo te spelen. Bij dat spel moeten de spelers blokken met verschillende vormen uit een bord nemen dat balanceert op een bol. Het bord mag uiteraard niet vallen. Aanvankelijk zat iedereen ons ongelovig aan te staren. Je kon zo hun gedachten lezen: ‘Wat heeft dat nu voor zin?’ Maar al snel maakte de verbazing plaats voor angst: ‘Oei, ik hoop dat ik niet diegene ben die de boel doet kantelen.’ Niemand zei een woord en telkens wanneer iemand erin slaagde om een blokje uit het bord te halen, stond de opluchting op zijn of haar gezicht te lezen. Bij het volgende partijtje hebben we uitgelegd dat het gewoon de bedoeling was om te spelen en plezier te maken, meer niet. De sfeer sloeg helemaal om: de deelnemers babbelden onderling, gaven elkaar tips, overlegden welk blokje als volgende uit het bord moest worden gehaald… Ons doel was bereikt: de spanning was sterk afgenomen en elke deelnemer voelde zich vrij om zijn mening te geven zonder het gevoel daarbij gevaar te lopen. Dat was onontbeerlijk voor het vervolg van de sessie: een strategische denkoefening over de toekomst van de onderneming. Ook die denkoefening hebben we – ten dele – opgevat als een spel.”

Bij andere gelegenheden kan het spel aanleiding geven tot conclusies die nauwer verband houden met de professionele context. “Dat was het geval toen wij aan een team van werknemers vroegen om binnen een welbepaalde tijd een zogenaamde Kapla-constructie te bouwen”, legt Nathalie Ledur uit. “De baas van het team wierp zich spontaan als leider op. Toen de constructie een paar minuten voor het eindsignaal nog helemaal niet af was, duwde hij iedereen opzij en wou hij de klus absoluut in zijn eentje klaren. Zonder succes. Omdat de meeste leden van het team ons vooraf verteld hadden dat hun baas veel moeite had met delegeren, moesten wij erom lachen. En hij ook. Deze manager zag in een ludieke context plots in dat een van zijn gedragingen weleens problemen oplevert. Zonder dat hij daarom met de vinger werd gewezen.”

Een stimulans voor de creativiteit

Nog een voordeel van een spel is dat het de creativiteit aanzwengelt. Creativiteit in de ruime zin van het woord, dus niet enkel die creativiteit waaruit nieuwe producten of ideeën ontstaan. “Wij definiëren creativiteit als toegang tot alle middelen en tot al het potentieel dat iemand in zich heeft”, legt Delmeire uit. “De procedures en de structuren van een organisatie leggen soms de creativiteit aan banden. Nochtans is creativiteit onontbeerlijk voor de goede werking en voor het voortbestaan van de onderneming. Een spel is prima om de creativiteit te stimuleren.” Het is niet nodig voortdurend te spelen om creatief te zijn, maar via het spel kan men zich eenvoudige reflexen eigen maken. “Wie geconfronteerd wordt met een probleem, ziet dikwijls maar twee oplossingen. Aan de hand van het spel stimuleren wij de deelnemers om systematisch een derde oplossing te vinden, ook al lijkt die in het begin te gek voor woorden. Van die benadering kan je makkelijk een gewoonte maken, zonder het nog langer als een spel te beschouwen.” En Ledur besluit: “Wie speelt, wekt het kind in zich opnieuw tot leven en geeft zo een deel spontaniteit de vrije loop. En laat spontaniteit nu precies een van de grootste bronnen van creativiteit zijn.”

CAMILLE VAN VYVE

“De manager zag in de spelcontext opeens in dat zijn gedrag weleens problemen opleverde. Zonder dat hij met de vinger werd gewezen”