Zelfs de meeste fervente fans van het edele schaakspel zullen toegeven dat het weinig boeiend is om twee spelers lang te zien nadenken vooraleer ze een stuk over een bord schuiven. De Freestyle Chess Grand Slam Tour moet dat beeld veranderen.
De eerste editie vindt dit weekend plaats in een resort aan de Baltische kust in Duitsland. De competitie is het geesteskind van Magnus Carlsen, de vijfvoudige Noorse wereldkampioen die algemeen wordt beschouwd als de beste ter wereld, en de Duitse zakenman Jan Henric Buettner. Het idee is schaken om te toveren tot een spektakel voor het grote publiek.
“Mijn vrouw en ik houden van formule 1-races”, zegt Buettner. “We zagen het enorme verschil tussen hoe de F1-sterren door het publiek worden gezien en hoe schakers worden gezien.” Carlsen en Buettner hebben hun eigen geld geïnvesteerd en 12 miljoen dollar gekregen van Left Lane Capital, een Amerikaanse investeringsmaatschappij. De hoop is om verkoopbare sterren te maken van de tot nu veelal onbekende schaakspelers.
De Grand Slam Tour zal ook nog Kaapstad, Delhi, New York en Parijs aandoen. De tv-uitzending zal allerlei kijkervriendelijke innovaties bevatten. Eén livestream, gericht op de traditionele liefhebbers, zal diepgaand commentaar van grootmeesters bevatten. De andere is gericht op een massapubliek, waarbij schaakjargon als ‘paard E4’ verboden is.
De spelers gaan tijdens de wedstrijden naar ‘biechthokjes’ om hun ideeën aan de kijkers uit te leggen.
Hartslagmeters bij de spelers moeten de spanning voor de kijkers verhogen. Een computerprogramma – dat tegenwoordig veel sterker is dan om het even welke menselijke speler – analyseert elke zet. Een zwart-wit balkje geeft aan welke speler volgens de software op winst staat. De spelers gaan tijdens de wedstrijden naar ‘biechthokjes’ om hun ideeën aan de kijkers uit te leggen.
Fischer Random
Maar de grootste vernieuwing zit in het spel zelf. Carlsen zegt dat hij een hekel heeft gekregen aan de klassieke schaaktoernooien. Het probleem, vindt hij, is dat computeranalyse de openingsfase van het spel heeft veranderd in een saaie wedstrijd van uit het hoofd leren, waardoor spelers robotmatig op elkaars zetten reageren.
Op het toernooi wordt ‘Fischer Random’ gespeeld, genoemd naar Bobby Fischer, de Amerikaanse grootmeester die al in de jaren negentig schaken aantrekkelijker wou maken. De beginposities van de stukken, andere dan de pionnen, worden willekeurig bepaald. Dat betekent dat er 960 mogelijkheden zijn. Twee daarvan zijn verboden: de standaard start en de standaard start waarbij de koning en koningin onderling zijn verwisseld.
Geconfronteerd met situaties die ze nog nooit hebben gezien, zijn spelers gedwongen meer op hun instincten en talenten te vertrouwen en hun persoonlijkheid te tonen. De speelstijl biedt ook meer mogelijkheden voor kijkcijfervriendelijk drama: zowel blunders als geniale zetten zijn waarschijnlijker.
Het is nog afwachten of dit soort gepimpt schaken veel kijkers kan wegrukken van voetbal en Instagram. Hoopgevend is dat tijdens de coronapandemie veel mensen zijn beginnen te schaken. Het succes van The Queen’s Gambit, een Netflix-serie uit 2020, doet ook het beste vermoeden.
Magnus Carlsen is het levende bewijs dat schaaksterren verkoopbaar kunnen zijn. Hij is de eerste grootmeester sinds Garry Kasparov die op grote schaal erkenning buiten het wereldje heeft gekregen. Hij heeft een kledingcontract met Puma en een modellencontract met G-Star. Alleen al daarom moet deze marketingzet in de gaten gehouden worden.
