Soms moet er iets gebeuren voordat er iets gebeurt

De fiscale versnippering door de zesde staatshervorming heeft een eerste politiek slachtoffer gemaakt. Vlaams minister van Financiën Annemie Turtelboom (Open Vld) is vorige week gevallen over de turteltaks, de Vlaamse energiebelasting op elektriciteit. Hoewel vriend en vijand het nut van zo’n belasting hebben erkend om de subsidieput van de groene stroom te delgen, is vooral de bijna crapuleuze onrechtvaardigheid van die manier van belasting heffen Turtelboom fataal geworden. De minister is gestruikeld over de grenzen van haar eigen regionale fiscale bevoegdheid.

Een Vlaamse belasting op het elektriciteitsverbruik was juridisch onmogelijk, omdat het verbruik al federaal met btw wordt belast. Om dat probleem te omzeilen heeft de Vlaamse regering dan maar gekozen voor een belasting per afnamepunt. De dertig grootste verbruikers in Vlaanderen, die rechtstreeks zijn aangesloten op het hoogspanningsnet, betalen daardoor geen turteltaks, want het hoogspanningsnet is een federale bevoegdheid. Voor de Vlaamse regering was dat blijkbaar collateral damage die de bevolking er maar bij moest nemen. Maar de politiek heeft zich daar lelijk op miskeken.

De turteltaks is niet het enige probleem. Ook op veel andere domeinen leidt de versnippering van de fiscale bevoegdheden tot misbaksels die vroeg of laat fiasco’s zullen veroorzaken. Zo is er de nieuwe Vlaamse verkeersfiscaliteit. Wie vanaf 2016 in Vlaanderen een vervuilende dieselauto koopt, moet meer verkeersbelasting betalen. Dat is een mooi ecologisch principe, alleen geldt die regel niet voor leasingwagens, omdat politici bij de vijfde staatshervorming de krankzinnige regel hebben ingevoerd dat raken aan de verkeersbelasting van leasingmaatschappijen enkel kan na een intergewestelijk samenwerkingsakkoord. Het gevolg is dat elk fiscaal beleid ten aanzien van leasingwagens is gebetonneerd.

En wat te denken van de onroerende voorheffing? Die gewestelijke belasting wordt berekend op basis van het kadastraal inkomen. Op zich niets bijzonders, ware het niet dat ook de federale personenbelasting dat inkomen belast. En dat is een fundamenteel probleem, aangezien de Bijzondere Financieringswet van de zesde staatshervorming aan de gewesten een verbod op dubbele belasting oplegt.

Ook de woonbonus is problematisch. Het Brussels Gewest heeft beslist de regionale woonbonus vanaf 2017 te vervangen door lagere regionale registratierechten bij de aankoop van een woning. Op zich is het een gezonde fiscale logica om belastingplichtigen onmiddellijk een fiscale korting te geven bij de aankoop van een woning, op het moment dat die het meest voelbaar is. Maar in ons land is ook dat een probleem. De afschaffing van de regionale woonbonus in ruil voor lagere regionale registratierechten is goed nieuws voor wie een bestaande woning koopt. Maar wie een nieuwe woning bouwt of koopt, betaalt geen regionale registratierechten, maar federale btw. Die btw kunnen de gewesten niet verlagen in ruil voor de regionale woonbonus, want dat is een federale bevoegdheid.

Het laatste gevolg van de fiscale versnippering is de beslissing van de federale regering om onlinespelen en onlineweddenschappen aan 21 procent btw te onderwerpen. Op het eerste gezicht kan niemand daartegen zijn, maar de federale regering is blijkbaar uit het oog verloren dat er ook een gewestelijke belasting op de omzet van spelen en weddenschappen wordt geheven. Zo botsen we weer eens op de Bijzondere Financieringswet en het verbod op een dubbele belasting. Zet de federale regering door, dan moeten de gewesten hun belasting in principe laten varen.

Al die voorbeelden tonen aan dat het in dit kleine versnipperde land onmogelijk is geworden om een fatsoenlijk fiscaal beleid te voeren, laat staan om tot een rechtvaardige fiscaliteit te komen. Het fiasco van de turteltaks wordt misschien een eyeopener voor de politici. Of om het met de woorden van Johan Cruijff te zeggen: “Soms moet er iets gebeuren voordat er iets gebeurt.” Hopelijk is het vertrek van Annemie Turtelboom dan ook het signaal dat een zevende staatshervorming een echte noodzaak is.

De auteur is advocaat en hoogleraar fiscaal recht.

MICHEL MAUS

Hopelijk is het vertrek van Annemie Turtelboom het signaal dat een zevende staatshervorming een echte noodzaak is.