SOFTWARE. Terug naar nul

Niet alle computerprogramma’s zullen de kaap

van het jaar 2000 overschrijden. De reden : een probleempje met datums.

Veel banken en verzekeringsmaatschappijen, die vaak met datums werken, gebruiken programma’s of onderdelen van programma’s die in de jaren ’60 of ’70 werden geschreven, meestal in Cobol, toen computergeheugen nog kostbaarder was dan nu. Om geheugenruimte te besparen, drukten de toenmalige programmeurs het jaartal vaak uit in slechts twee cijfers : 67 voor 1967. Dergelijke datums tellen slechts zes cijfers : 16 juli 1967 is 670716. Op 1 januari van het jaar 2000 zal de computer dus 000101 registeren, wat voor elk programma dat datums sorteert 66 jaar vroeger is dan 1967. Wanneer het om een geboortedatum gaat, zal de persoon in kwestie dus een negatieve leeftijd hebben : -67 jaar !

VREEMDE GEVOLGEN.

In andere situaties heeft dit fenomeen minder grappige gevolgen. Een belegging die in 1990 werd uitgevoerd, zal bijvoorbeeld in 2001 een negatieve intrest voor 89 jaar vertonen, aangezien de computer zal overstappen van het jaar 90 naar het jaar 01.

“De Amerikanen hebben zich als eersten rekenschap gegeven van het probleem, ” vertelt Hans Scholten, migration consultant bij Cap Volmac (groep Cap Gemini Sogeti), een informatica-servicebedrijf. Hij schat dat 80 % van de programma’s die momenteel worden gebruikt met datums werken waarin het jaar door twee cijfers wordt uitgedrukt. Het percentage lijkt verbazend groot maar terwijl computers worden vervangen, blijven de programma’s bestaan of stapelen ze zich op. De computercentra die met mainframes (grote computers, meestal van de IBM 370-familie en haar opvolgers) werken, werden meestal meer dan twintig jaar geleden opgestart. In België zijn het er meer dan 200.

In de VS heeft een verzekeringsmaatschappij een bedrijf uit de groep van Cap Volmac, Cap Gemini, verzocht om de impact te berekenen van een aanpassing van haar programma’s. Resultaat : men zou 8842 programma’s moeten korrigeren, met een totaal van 19 miljoen regels kode. Tegen een prijs van 32 tot 40 dollarcent per regel zou de aanpassing 6,5 tot 7,5 miljoen dollar kosten (200 miljoen frank).

OUDE TOEPASSINGEN.

Waarom heeft men er niet vroeger aan gedacht ? In de jaren ’70 was het traditionele antwoord dat de technologie, de computers en programma’s tegen het jaar 2000 onvermijdelijk veranderd zouden zijn. Veel toepassingen die volgens die redenering hadden moeten verdwijnen, zijn echter nog steeds in gebruik.

Anders dan vaak wordt gedacht, gaat het niet alleen om software die in Cobol is geschreven. Volgens “Application Development Strategies”, een nieuwsbrief van de Amerikaan Ed Yourdon, zouden ook pc’s en werkstations met het probleem te maken krijgen.

De “migratie” naar de 21ste eeuw wordt dus een hele onderneming. Ze is een buitenkans voor bedrijven die computerservice verlenen. Bijna allemaal, van Arthur Andersen Consulting tot James Martin & Company, hebben ze consulting- en migratie-oplossingen klaar om de overstap naar het volgende millennium veilig te laten verlopen. “Het is een groot probleem, ” vervolgt Hans Scholten. “Een bankier of verzekeraar kan zich geen fouten veroorloven, omdat de impact op de klanten enorm zou zijn. Het probleem is minder groot in andere sektoren, zoals de industrie. ” Ook Cap Volmac heeft oplossingen ontwikkeld, waarmee het grote bedrijven als ING en ABN-Amro in Nederland heeft overtuigd. In België lijkt het evangelie zich veel trager te verspreiden. “Weinig bedrijven zijn zich van het probleem bewust, ” vertelt Roland Van Den Berghe, general manager van Cap Gemini Sesa Belgium, een ander filiaal van de Franse groep Cap Gemini Sogeti.

G-BANK IN AKTIE.

Toch begint men de aanpassingen te organizeren. “Wij zijn al in de jaren ’80 begonnen met het korrigeren van programma’s, ” zegt Chantal Van Dijck, van de informaticadienst van de Generale Bank. “Wij beheren verscheidene kontrakten die pas na 2000 verstrijken. Dat is onder meer het geval met hypoteekleningen. ” De bank past haar programma’s aan zonder externe hulp, samen met het onderhoud. “Het is niet ingewikkelder dan de wijzigingen die we regelmatig moeten invoeren, zoals de verandering van een BTW-tarief. ” Het is natuurlijk een omslachtig werk, maar de informaticadiensten van de Generale Bank zijn groot genoeg om de bijkomende inspanning op te vangen. “De overstap naar de ecu lijkt ons op het informaticavlak moeilijker. ” Met de ecu zal men bijvoorbeeld de berekeningen moeten decimalizeren, terwijl de Generale momenteel tot op de frank, maar niet tot op de centiem rekent.

De overgang naar de 21ste eeuw kan niet in een handomdraai gebeuren. Het zal niet volstaan om enkele weken voor het jaar 2000 een dienstnota te versturen. Het voorbeeld van de Generale Bank bewijst dat men de programma’s nu reeds moet aanpassen. Omstreeks 1997 zullen de programma’s die kredietkaarten beheren gewijzigd moeten worden, aangezien de kaarten meestal twee jaar na de uitgifte vervallen. In 1999 is het de beurt aan de programma’s die kontrakten, fakturen en bestellingen over een periode van meer dan een jaar beheren.

Hoe kan men overstappen naar het jaar 2000 ? Er bestaan vier mogelijkheden.

– Uitbreiding van het datumveld. Men voegt er gewoon twee cijfers aan toe. Deze metode is de meest voor de hand liggende, “maar ook de duurste, ” zegt Hans Scholten van Cap Volmac. Men moet immers overal de datums veranderen, terwijl het volume van het geheel van de bestanden toeneemt.

– Uitbreiding en kompressie. Men breidt het datumveld uit en komprimeert de gegevens, zodat de behoefte aan extra geheugen afneemt. Deze techniek is niet in alle omstandigheden geschikt, zeker niet als de gegevens reeds gekomprimeerd zijn.

– Vertaling. De gemakkelijkste oplossing. Men blijft werken met datums waarin het jaar door twee cijfers wordt uitgedrukt, maar vertaalt ze. Het volstaat dat men een norm kiest, bijvoorbeeld dat alle datums lager dan 61 tot het volgende millennium behoren. 20 betekent dan 2020, terwijl 67 1967 blijft. Nadeel : deze aanpak is niet geschikt voor geboortedatums, omdat die te ver teruggaan in de eeuw.

– Verschuiving. Mogelijk, maar niet echt ernstig. Bij deze formule trekt men van het huidige jaartal een aantal jaren af, bijvoorbeeld 28. De klant moet dan bij alle datums in de dokumenten die hij ontvangt 28 bijtellen. 1990 zou dus 2018 betekenen. Dit truukje is onpraktisch, dat hoeft niet gezegd, omdat het de klant tot omslachtig rekenwerk verplicht.

De servicebedrijven analyzeren de situatie en bepalen de beste strategie om de datums aan te passen. Om dat te kunnen doen, moet men de vele verbindingen tussen de verschillende gegevensvelden rekonstrueren. “Men heeft daar een programma voor nodig dat alle vertakkingen kan nagaan. “

De toepassingen en de gegevensbanken zijn vaak met elkaar verbonden. Naarmate nieuwe produkten verschenen, hebben de banken en verzekeringsmaatschappijen nieuwe toepassingen ontwikkeld die gebruik maakten van de bestaande gegevensbanken (bijvoorbeeld met de namen en adressen van hun klanten). Tenzij men een groot aantal voorlopige interfaces inschakelt, is het onbegonnen werk de datums aan de ene kant wel en aan de andere kant niet te veranderen.

MIGRATIE.

Cap Volmac heeft zich over het probleem gebogen. Het profiteert daarbij van de ervaring die het Amerikaanse filiaal van de groep heeft opgedaan : dat heeft al twee jaar geleden een Migration Forum opgestart. “Wij hebben toen ook geprobeerd de service in Europa te lanceren, maar het was te vroeg. Iedereen zei : het jaar 2000 ? We hebben nog tijd genoeg, kom maar terug in 1996 of 1997, ” legt Roland Van Den Berghe uit.

Cap Volmac stelt een waaier van oplossingen voor, van eenvoudige consulting tot volledige migratie. In dat laatste geval brengt het de programma’s desnoods op zijn eigen computers over, voert het de nodige aanpassingen in en installeert het de programma’s opnieuw bij de klant.

Op het vlak van de metode verloopt de migratie in verscheidene stappen. Eerst komt de inventaris van de programma’s, bestanden en databanken goed georganizeerde informaticadiensten beschikken daar reeds over.

De volgende stap is het bepalen van de wijzigingen. Men moet niet alleen kiezen tussen de vier reeds beschreven metoden om de datumparameters te veranderen. Sommige programma’s zullen geen enkele wijziging vereisen, omdat de datums geen rol spelen in hun berekeningen. In andere gevallen zal men misschien op een nieuw programma of zelfs op nieuwe hardware moeten overstappen. Meestal volstaat de aanpassing van de programma’s, wat ofwel intern kan gebeuren, zoals bij de Generale Bank, ofwel in onderaanneming (outsourcing) door een derde bedrijf. De interne oplossing wordt gerechtvaardigd door de noodzaak van veiligheid en vertrouwelijkheid wat de reden is waarom de Belgische banken dergelijk werk niet graag uit handen geven. Outsourcing kan financieel interessanter zijn, vooral als het in India of andere tropische landen gebeurt.

Nadat de wijzigingen zijn aangebracht, moet men ze grondig testen. Het is allemaal niet boeiend en het levert geen frank bijkomende omzet op… maar voorkomt het verlies van het geduld en misschien van het vertrouwen bij de klanten.

ROBERT VAN APELDOORN

ROLAND VAN DEN BERGHE (CAP GEMINI SESA) EN HANS SCHOLTEN (CAP VOLMAC) Iedereen dacht dat de programma’s van de jaren ’60 vandaag niet meerzouden worden gebruikt. Maar in veel gevallen draaien ze nog altijd.