Socialisme voor de superrijken faalt

Ook China kreunt onder de schulden.

George W. Bush grapte dat hij als president opkwam voor ‘the haves and the have mores‘. Dit ‘socialisme voor de superrijken’ heeft de welvaart in heel de wereld ondermijnd, van Washington over Brussel tot zelfs in Peking. Nu blijkt dat ook China nood heeft aan een kapitalisme ‘ten bate van de massa’s’.

De bedrijfsleiders die volgende week op handelsmissie trekken naar China zullen onder de indruk zijn van fraaie hoogbouw, splinternieuwe snelwegen en kraaknette metrolijnen, stipt op tijd. Maar zou het sprookjesachtige zicht vanuit een sterrenrestaurant op de Bund in Sjanghai een trompe-l’oeil kunnen zijn?

In één generatie meer dan driehonderd miljoen Chinezen uit de armoede tillen, is zeker een prestatie; geen Chinees die er dus ook maar aan denkt het kapitalisme af te zweren. Toch lijkt het rode kapitalisme van China evenzeer aan zijn limieten te zitten als de diepblauwe versie ervan aan beide kanten van de Atlantische Oceaan.

Zowel het ultraliberale kapitalisme van de voorbije decennia als de staatskapitalistische variant in China privatiseert de winsten en nationaliseert schulden en verliezen. Ook in China kreunt de staat onder gigantische schulden. Via de staatsbanken vloeien spaarcenten van de gewone Chinezen naar ‘the haves and the have mores‘. Terwijl in de VS subprimekredieten en schuldverpakkingen de consumptie kunstmatig op peil hielden, zakte de consumptie in China de voorbije tien jaar van 45 tot 35 procent van het bruto binnenlands product. De groei kwam vooral uit investeringen in infrastructuur en vastgoed (45 procent).

Peking is zich ervan bewust dat de ‘have less and haves not‘ naar meer welvaart snakken. De regering beschikt daarvoor zelfs over de nodige miljarden, maar gebruikt die vooral om de failliete lokale besturen drijvende te houden. Anders snijdt de Communistische Partij in haar eigen vlees. Aanmodderen kan nog tot de wissel aan de top volgend jaar, maar vroeg of laat slaat het uur van de waarheid.

Intussen lonkt het gevaar dat de malaise bij ons en die in de grootste economie van Azië elkaar besmetten. Dat kan het protectionisme wind in de zeilen geven. Boston Consulting Group stelt nochtans dat de verhuis van jobs naar China afneemt: de stijgende loonkosten in het Oosten zouden tegen 2020 zelfs drie miljoen banen doen terugvloeien naar de VS. Het Amerikaanse handelstekort met China kan bijgevolg drastisch naar beneden, zonder dat er handelsbarrières aan te pas moeten komen.

Een florerende industrie heeft meer te maken met ondernemerschap, innovatie en een stimulerend omgevingsklimaat dan met globalisering. De regelgevers en toezichthouders in het Westen én het Oosten zouden er goed aan doen de Wealth of Nations van Adam Smith eens grondig te lezen. De grondlegger van het liberalisme wist al dat een ‘onzichtbare hand’ van de vrije markt een land rijker maakt naarmate het erin slaagt de welvaart van de gewone burgers te verhogen. De ‘onzichtbare hand’ mag geen vrij spel geven aan de superrijken die de staat voor hun kar spannen wanneer hen dat uitkomt, maar moet ten dienste staan van de sociale harmonie. Een begrip dat de Chinese leiders ook graag in de mond nemen.

Erik Bruyland