Smullen van architectuur en tapas in Bilbao

Het Guggenheimmuseum heeft de hoofdstad van Spaans Baskenland een wonderlijke tweede adem bezorgd. Achter de ‘baobab’ van titaan schuilt een bos van fascinerende cultuur- en erfgoedprojecten. Ook de casco viejo, de oude stad, is verleidelijker dan ooit.

Bilbao (Spanje)

Deze citytrip kwam tot stand via SN Brussels Airlines vanuit Brussel.

Bilbao komt van ver. Begin jaren negentig vindt in Sevilla de Wereldtentoonstelling plaats, worden in Barcelona de Olympische Spelen gehouden en is Madrid culturele hoofdstad van Europa, terwijl Bilbao in de vergeethoek belandt. De vijfde stad van Spanje, tegelijk de hoofdstad van Spaans Baskenland ( Euskadi in het Baskisch), heeft het lastig: haar industrie verkeert in verval en de staalbedrijven en scheepswerven gaan onherroepelijk dicht. Bilbao is voltooid verleden tijd, zo lijkt het!

Guggenheimmuseum

Die grijze stad – sommigen noemden ze zonder aarzelen Coketown, naar de sinistere spookstad die Dickens beschrijft in HardTimes – is ondertussen omgetoverd in een stralende metropool. De klik voor deze onverhoopte wedergeboorte komt er in de herfst van 1997, wanneer koning Juan Carlos het Guggenheimmuseum inwijdt. Een ongelofelijke architecturale uitdaging en het werk van de Californische architect Frank O. Gehry. Het gebouw is volledig bedekt met titaanplaten en is een vernuftige assemblage van bogen en tegenbogen, een uiterst complexe verstrengeling van volumes. De autonome Baskische regering en de provinciale instanties, die maar liefst 154 miljoen dollar op tafel hebben gelegd voor het project, hopen met het museum Bilbao weer tot leven te wekken.

Nauwelijks acht maanden na de opening van het gebouw heeft het grootste museum van de twintigste eeuw al 700.000 bezoekers over de vloer gekregen, dubbel zoveel als de meest optimistische voorspellingen. Er ontstaat een positief sneeuwbaleffect: eind 1997 stijgt het aantal toeristen in Baskenland met 32 %.

In 2005 is het Guggenheimmuseum nog altijd de trots van de inwoners van Bilbao. Vlak bij het gebouw prijkt een monumentale sculptuur van Louise Bourgeois, Mama, die een reuzenspin uitbeeldt. Er vinden hier ook ambitieuze tijdelijke tentoonstellingen plaats, zoals de twee enorme kubussen, bekleed met holografisch materiaal dat het licht breekt in een schitterend spectrum. De constructie is het werk van de Japanse kunstenaar Yamagata en is nog tot eind deze maand te bewonderen.

Niemand is vergeten dat op de plaats waar nu het meesterwerk van Gehry prijkt, tussen de oevers van de Nervion en de Puente de la Salve-brug, vroeger een somber havengebied lag dat was volgestouwd met containers. Tegelijk willen de plaatselijke bewoners vandaag duidelijk maken dat hun stad oneindig veel meer is dan dit geniale bouwwerk. Het Guggenheimmuseum is maar de aanzet tot een groots en ronduit verbluffend architecturaal heropbouw- en innovatieprogramma.

Dat wordt meteen duidelijk als je, op een boogscheut daarvandaan, langs de trechtermonding wandelt, de Ria de Bilbao, en haar muelles (kades), die de grote Argentijnse architect Cesar Pelli volledig heeft omgetoverd tot groenruimten en wandelwegen. De wandeling biedt een verbazend contrast met de rechteroever, waar minder sporen te zien zijn van de ‘grote werken’ en waar nog altijd prachtige eclectische gebouwen schitteren zoals de Deusto-universiteit. Vergis je niet: de bekoorlijke universiteitsbibliotheek in vrije art-nouveaustijl lijkt zo uit een strip van Schuiten en Peeters te komen, maar dateert van de jaren tachtig.

Wereldhoofdstad van de gastronomie

Liefhebbers van hedendaagse architectuur zullen uiteraard tot aan het einde van de kades willen lopen, met als apotheose het indrukwekkende Congres- en Muziekpaleis. Deze neomodernistische kolos werd in 1999 gebouwd door Federico Soriano en Dolores Palacios. Het gebouw herbergt een verbluffende concertzaal, maar ook een befaamd restaurant, Etxanobe, met Fernando Canales aan het fornuis. Samen met zijn collega’s zet Canales dit jaar meer dan ooit zijn beste culinaire beentje voor. Bilbao is immers uitgeroepen tot wereldhoofdstad van de gastronomie en organiseert in dit verband een veertigtal evenementen, gegroepeerd onder de naam Best, die je inwijden in de plaatselijke keuken.

Wie zou niet bezwijken voor de pimientos del piquillo, die heerlijke handgepelde rode paprika’s, gegrild op eikenhout, of voor Idiazábal-kaas? Zonder de pintxos (uitspreken als ‘pintchos’) te vergeten, tapas die je zowel vindt in chique restaurants en trendy eetgelegenheden – met als meest typische voorbeeld Ogetamairu – als in de talrijke traditionele bars, waar je ze gewoon verorbert aan de toog. De suggesties kunnen wel eens tegenvallen, maar de prettige sfeer maakt veel goed.

Bilbao kan ook bogen op enkele tophotels. Het unieke Sheraton-hotel bijvoorbeeld, ontworpen door Ricardo Legorreta in verrassende bloedtinten, en Miró, het eerste designhotel van de stad. Miró is een typisch small design hotel dat een down tempo-comfort biedt en resoluut mee is met zijn tijd (draadloze verbindingen en dvd-speler in elke kamer, kuuroord en fitnesszaal). Ideaal voor wie de batterijen wil opladen na een vermoeiende dag stappen. Dit viersterrenhotel had ook het goede idee om het minimalistische interieur op te fleuren met enkele grote foto’s, die er wonderwel in zijn geïntegreerd.

Architectuurmuseum in openlucht

Bilbao werpt zich op als het Mekka van de architecturale avant-garde op lange termijn – Philippe Starck, Arata Isozaki en Zaha Hadid hebben allemaal grootse projecten langs de Ria – maar wil tegelijk een stad op mensenmaat zijn waar het heerlijk kuieren is. Dat is meteen een van de redenen waarom het de 21ste eeuw wil ingaan als milieuvriendelijke stad. Dat bewijst de Eusko Tren, een ecologische tram met een bijzonder geslaagd design, volledig in glas en bogen. De tramlijn loopt langs de Ria del Bilbao en leidt naar de oude stad.

Toch ontdek je het prachtige erfgoed, dat door de talrijke bruggen over de Ria nog beter tot zijn recht komt, het best te voet. De bruggen bieden een prachtig uitzicht op het fresco van schilder Hervé Di Rosa (onder de Principes de España-brug) en op de curven van de Zubizuri, de aërodynamische en geprofileerde voetgangersbrug van de Spaanse architect Santiago Calatrava. Die ontwierp ook de luchthaven van Bilbao en verbouwt, dichter bij huis, het station van Les Guillemins in Luik.

Het museo de Bellas Artes aan de Avenida Elcano, niet ver van het Guggenheimmuseum, is te bekijken op manhoogte en in 360 graden. Je gaat er dan ook bij voorkeur helemaal rond, om de harmonie te bewonderen tussen het oorspronkelijke neoklassieke gebouw uit 1908 en zijn uitbreiding uit de jaren twintig, in de zuiverste functionele traditie die zo typisch is voor de internationale stijl. De kostbare pinacotheek is een van de rijkste van het land en herbergt drie collecties: oude kunst (El Greco, Zurbarán, Goya, Van Dyck), hedendaagse kunst (Gauguin, Bacon, Tàpies) en Baskische kunst (Regoyos, Zuloaga, Iturrino).

Op minder dan 500 meter daarvandaan ligt de plaza Moyua, het grootste verkeersplein van de stad. Het plein vormt de grens tussen Abando, de zakenwijk, en de luxueuze winkelbuurt in het zuidwesten. Worden de vreemde doorzichtige en generfde schalen op de plaza Moyua vaak verward met kunstwerken? Deze stadsfossielen zijn eigenlijk de ingangen van de metrostations! De metro van Bilbao is het werk van de Brit Norman Foster (die ook het viaduct van Millau ontwierp) en is met zijn gedrukte bogen in ruw beton beslist een bezoek waard. Vanop de plaza Moyua vertrekt de Gran Via de Don Diego López de Haro, een mooie, vrij sobere verkeersader. In de buurt liggen een aantal winkels gespecialiseerd in hedendaags meubilair, zoals Mosel en Rosita, en enkele trendy modehuizen (Donna Karan, Loewe). Deze winkels zijn ondergebracht in indrukwekkende gebouwen uit de vorige eeuw, voormalige banken of bestuurszetels die eraan herinneren dat Bilbao, vóór zijn neergang, een van de belangrijkste financiële centra van Spanje was.

Met zijn volkse sfeer vormt de oude stad, de casco viejo, langs de rechteroever, op minder dan een halfuur wandelen, daarmee een fel contrast. De historische kern van Bilbao is uitgeroepen tot beschermd historisch en artistiek monument, en werd grondig gerestaureerd. De strakke gevels langs de Ria met hun houten erkerramen vormen een perfect samenhangend geheel. Hier liggen enkele modieuze winkels, zoals de meubelzaak Imatra, en trendy restaurants. Toch hebben zich in deze doolhof van smalle straatjes barokkerken en traditionele handels weten te wurmen. Met zijn terrassen en bogen is de gigantische vierhoekige plaza Nueva dé ontmoetings- en farniente-plek zodra de zon weer van de partij is.

Verderop in dit vreedzame labyrint moet je flink wat hoogte winnen en dus veel treden beklimmen. Wat je er meteen aan herinnert dat Bilbao, dat omringd is door een bergketen, als stad op zijn zachtst gezegd hoge toppen scheert…

Antoine Moreno

Bilbao, de sinistere spookstad die Dickens beschrijft in ‘Hard Times’, is omgetoverd in een stralende metropool.

De historische kern van Bilbao werd grondig gerestaureerd en is vandaag een beschermd historisch en artistiek monument.

Bilbao is uitgeroepen tot wereldhoofdstad van de gastronomie en organiseert in dit verband een veertigtal evenementen.