Schenken of erven?

Het Vlaams Gewest pionierde vele jaren geleden door de successierechten bij de vererving van familiebedrijven drastisch te verlagen. Korte tijd later werd die verlaging zelfs omgezet in een volledige vrijstelling van successierechten. Die moet ervoor zorgen dat de betaling van successierechten geen rem zet op de voortzetting van familiebedrijven. De continuïteit primeert.

De twee andere gewesten volgden het goede voorbeeld. In het Waals Gewest werd eveneens een nultarief ingevoerd. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ging niet zover, maar ook daar werden de successierechten bij de vererving van een onderneming toch drastisch verlaagd.

Het probleem met deze regelingen is dat ze noodgedwongen het accent leggen op overgangen naar aanleiding van het overlijden. Een ondernemer die aan de continuïteit van zijn onderneming denkt, en de volgende generatie vandaag bij zijn bedrijf wil betrekken, heeft er niet noodzakelijk veel boodschap aan. Hij moet nu kunnen handelen. Bijvoorbeeld door zijn bedrijf of delen ervan al bij leven te schenken aan zijn erfgenamen of sommigen van hen.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waals Gewest hebben dit goed begrepen. Daar zijn de tarieven van de schenkings- en successierechten op elkaar afgestemd. In het Waals Gewest kan in de beide gevallen een vrijstelling genoten worden. Zowel bij de schenking van een bedrijf als bij de vererving ervan. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geldt weliswaar geen vrijstelling, niet voor de schenkingsrechten, noch voor de successierechten. Maar het tarief is in de beide gevallen wel gelijk. De oorzaak die aan de basis ligt van de overgang van het bedrijf is daardoor belastingneutraal. Of een bedrijf overgedragen wordt bij schenking onder levenden, dan wel als gevolg van een overlijden, heeft in principe geen belang.

Behalve in het Vlaams Gewest. Daar bestaat merkwaardig genoeg nog altijd een tariefverschil tussen schenking en vererving. Als een familiebedrijf overgedragen wordt naar aanleiding van het overlijden van de bedrijfsleider, hoeft geen halve euro successierechten betaald te worden, uiteraard op voorwaarde dat tal van voorwaarden vervuld zijn. Gebeurt hetzelfde bij schenking onder levenden, dan moet nog altijd 2 procent schenkingsrechten worden betaald.

Het Vlaams Gewest pioniert nu opnieuw. De Vlaamse regering heeft een ontwerp van Programmadecreet klaar waarmee zij de bestaande Vlaamse wetgeving volledig op haar kop zet. De bestaande vrijstelling van successierechten (bij vererving van familiebedrijven) wordt afgeschaft, en vervangen door een tarief dat zal schommelen van 3 tot 7 procent. Andersom wordt het registratierecht bij de schenking van familiebedrijven, dat vandaag nog 2 procent bedraagt, vervangen door een volledige vrijstelling. De bedoeling van deze omwenteling zou erin bestaan bedrijfsleiders aan te zetten actiever te werken aan hun opvolging, door overgangen bij leven aantrekkelijker te maken dan een overgang bij overlijden.

Bij deze Vlaamse plannen kunnen grote vraagtekens worden geplaatst. Als het echte oogmerk de continuïteit van ondernemingen is, dan zou je verwachten dat de wetgeving zo neutraal mogelijk wordt gemaakt ten opzichte van de oorzaak die aan de basis ligt van een overgang van een bedrijf: of de zaak geschonken of vererfd wordt, zou geen verschil mogen maken. In het Vlaams Gewest bestaat dit verschil, zoals gezegd, vandaag nog wel (geen vrijstelling bij schenking, wel vrijstelling bij overlijden). Normaal zou je dan verwachten dat in een volgende fase de belasting gelijk zou worden gemaakt. De Vlaamse regering opteert nu verrassend genoeg voor een omgekeerde beweging: schrapping van de vrijstelling bij overlijden, maar nu wel vrijstelling bij schenking. Heel logisch is dit niet. Vooral van jonge(re) ondernemers kan je moeilijk verwachten dat zij al bezig zijn met het wegschenken van hun bedrijf. Als zij dan het ongeluk hebben vroeg te sterven, zien hun erfgenamen de vrijstelling aan hun neus voorbijgaan. Waar is dan nog de zorg om continuïteit van het familiebedrijf?

De auteur is advocaat en hoofdredacteur van Fiscoloog. www.fiscoloog.be

JAN VAN DYCK

De Vlaamse regering zet de bestaande regeling volledig op haar kop.