Schaarste wordt schaars

Iets wordt maar economisch als het schaars is. Lucht is in de regel niet schaars, dus niet economisch relevant, behalve wanneer de lucht door vervuiling niet langer ongezuiverd in te ademen valt. Maar de meeste andere goederen en diensten zijn niet onbeperkt beschikbaar, dus schaars. Die schaarste dwingt ons te kiezen; niet alles kan tegelijk. En alles heeft een prijs. Zo leidt schaarste vaak tot inflatie. Dat is allemaal economisch abc, maar hoe is het echt gesteld met die schaarste?

Wat is er nog echt schaars? Kennis zeker, daar zit geen overvloed van aan te komen, integendeel. Maar is geld dat geen geld kost, nog schaars? Die tientallen miljarden die we, allicht terecht, weer aan Griekenland schenken? Is arbeid nog schaars? De zuiderse werkloosheidscijfers en de aanzwellende vluchtelingenstromen bevestigen dat niet. Zijn grondstoffen, ijzer, uranium, zink en koper nog echt schaars? Ze kosten nu gemiddeld evenveel als eind vorige eeuw en er is geen stijging in zicht. Is informatie schaars? We plukken ze massaal voor niks van het internet. En is energie straks nog schaars?

Aan energie wijdde John Mauldin een recente Thoughts from the Frontline, zijn al zestien jaar bestaande gratis nieuwsbrief, al die tijd een feest voor de geest. Mauldin gelooft in technologische vooruitgang. Stevenen we ergens af op een bottleneck van schaarste, ga er dan maar van uit dat de ingenieurs die beperking zullen slopen. En dat daar in de VS veel geld voor kan worden gemobiliseerd. Gedaan hebben onze toptechnici nooit, maar geef toe, hun trackrecord is fabelachtig. Dat belet eeuwige doemdenkers niet om de vele uitdagingen telkens weer te dramatiseren tot een zoveelste einde der tijden.

Zo sneuvelde recent het doembeeld van Peak Oil, de al lang meegaande theorie dat de wereld zonder olie zal vallen. We waren de aarde aan het uitputten. Maar er is nu plots te veel olie! Dat heeft vooral te maken met de adembenemende vooruitgang in de techniek waarmee schaliegas en -olie wordt opgepompt. Een combinatie van nieuwe boortechnieken en big data zorgde ervoor dat de opbrengst van een bron schalieolie de jongste zeven jaar met een factor tien toenam. Dit jaar gaan de kosten nog eens 45 procent lager en tegen eind 2016 zal dat 60 tot 70 procent zijn. Zelfs tegen 45 dollar per vat is veel schaalolie nu al rendabel. De boringen worden ook milieuvriendelijker. Het nu vaak verbrande bijproduct gas wordt steeds meer ter plekke gebruikt als brandstof. Wie zich zoals de Saoedi’s of de Russen met olie en gas Croesus waande en daar zijn uitgavenpatroon op afstemde, heeft dus een groot probleem.

Een nog spectaculairder doorbraak beleven we met zonne-energie. Tijdens een aandeelhoudersvergadering zei Gérard Mestrallet van Engie onlangs dat zonnepanelen vandaag al in zuiderse landen zonder subsidies tegen de marktprijs elektriciteit produceren. En hij voegde eraan toe dat dit over tien jaar in heel Europa het geval zal zijn. Schaalgrootte speelt daar, maar ook een soort Moore’s law, de wet uit de informatica die zegt dat het aantal transistors op een schakeling elke twee jaar verdubbelt. Zonne-energie wordt straks zelfs goedkoper dan kolen, vandaag de goedkoopste energiebron, aldus Mauldin.

Maar ook zonder zon kunnen we goedkoop elektriciteit opwekken. Het opslagprobleem van waterstof is namelijk opgelost en chemische energie kan nu vlot elektrische energie worden. Toyota presenteert sinds kort op zijn website de Marai, een auto op waterstof die eind dit jaar tegen een kleine 60.000 dollar in Californië wordt geleverd. De Australiërs rijden al massaal met een ook op waterstof lopende MyCycle. Combineer waterstof met zonne-energie en je hoeft niet meer te wachten tot Elon Musk van Tesla het probleem van de elektriciteitsopslag beter heeft opgelost dan met zijn fraaie Powerwall-batterijen. Daarvan worden de eerste exemplaren dezer dagen in Californische kelders opgehangen. We gaan de volgende jaren op grote schaal van het elektriciteitsnet af.

Er is wel een probleem, besluit Mauldin. De innovatie gaat sneller dan we kunnen meten. Wat gratis is, zoals veel informatie of zonlicht dat in elektriciteit is omgezet, dat bestaat niet in de economie. Op de eenmalige investeringen na, nemen we het niet op in ons bbp. Als we voor alle informatie die we deze zomer van het net haalden, van fietsknooppunten tot de bio van Martin Luther, hadden moeten betalen, dan zou ons bbp in het derde kwartaal een flinke duw hebben gekregen. Maar het was gratis, zoals straks elektriciteit. We registreren deze overvloed niet, maar hij is er wel. We beseffen niet hoe rijk we zijn.

De auteur is publicist en voorzitter van VFB.

PAUL HUYBRECHTS

Stevenen we ergens af op een bottleneck van schaarste, ga er dan maar van uit dat de ingenieurs die beperking zullen slopen.