Ruzie zaait eendracht

De regeling tussen Ericsson en Qualcomm maakt de baan vrij voor een revolutie. Draadloos communiceren wordt een wereldstandaard, ook voor toegang tot het Internet. Vanaf 2007 bellen we meer draadloos dan vast.

Omcirkel 25 maart, de dag waarop het Zweedse Ericsson en het Amerikaanse Qualcomm aankondigden dat ze licenties uitwisselden op elkaars patenten en samen een wereldstandaard voor mobiele communicatie zouden steunen. Voor het eerst is er uitzicht op één norm in de mobiele communicatie – in plaats van vier of vijf, zoals nu. “Een maand geleden leken we nog drie dialecten te zullen krijgen in de volgende generatie draadloze communicatie,” zegt gedelegeerd bestuurder Jan Callewaert van de Leuvense GSM-modulebouwer Option International. “Interoperabiliteit zou een probleem geworden zijn. Nu zal er waarschijnlijk één standaard worden geratificeerd. Ik verwacht dat die er tegen Telecom Genève in oktober al kan zijn.”

De gevolgen van die coup de théâtre – de dag van het Ericsson-Qualcomm-akkoord koos de Internationale Telecommunicatie Unie ( ITU) nog voor het driedialectenvoorstel – kunnen moeilijk worden overschat. “We gaan een gigantische markt zien van draadloze communicatie. Niet alleen in spraak, maar voornamelijk in data. GSM is vandaag een spraakmedium, met data als appendix. Morgen wordt dat volledig omgedraaid,” zegt een optimistische Jan Callewaert.

De achtergronden van het pact tussen Ericsson en Qualcomm zijn wijdlopend. “China heeft toegegeven aan de Amerikanen. Dat is nieuw en dat heeft het akkoord tussen Ericsson en Qualcomm mee bepaald,” zegt Jan Callewaert, die in februari nog een technologietransferakkoord met het Chinese Xiamen Overseas Chinese Electronic Co Ltd tekende en dus goed geplaatst is voor commentaar.

Dat China de katalysator is in een patentendispuut tussen twee bedrijven uit andere continenten, dankt het aan zijn enorme potentieel voor draadloze hogesnelheidsnetwerken. China is met zijn 1,2 miljard mensen nu al de grootste GSM-markt ter wereld. “Vrijwel alle telecominvesteringen gaan er naar het draadloze netwerk,” zegt Jan Callewaert. Dat betekent een pak geld voor GSM – waar Europeanen als Ericsson, Nokia, Siemens, Philips of Alcatel domineren – en dat is Amerika een doorn in het oog. Pilootnetwerken van Motorola, Lucent, Northern Telecom en Samsung volgens de concurrerende CDMA-standaard (zie kader), een ontwikkeling van Qualcomm, kregen in China totnogtoe geen commerciële vergunning, hoewel ze wel zijn gebouwd. “CDMA leunt dicht aan bij militaire toepassingen. Dat was hun reden om CDMA niet te propageren,” legt Jan Callewaert uit.

Maar GSM loopt technologisch op zijn laatste benen en de “derde generatie”-mobilofonie ( G3), waarmee nog dit jaar in Japan de eerste veldtesten beginnen, zal op CDMA gebaseerd zijn. Daardoor kan China zijn verzet niet volhouden zonder de trein te missen. Dat het tegelijk met deze toegeving de VS mild kan stemmen over zijn kandidatuur voor de Wereldhandelsorganisatie is mooi meegenomen.

Multimedia zonder kabel of Adsl

De drijvende kracht achter de opvolger van de GSM-standaard is eens te meer het Internet. “GSM is succesvol voor stemfuncties met een smalle bandbreedte. Voor draadloze multimedia is het onvoldoende,” zegt Jan Callewaert. Ericsson had dat al jaren geleden begrepen en is daarom zijn eigen CDMA-technologie gaan ontwikkelen. Dat leidde tot het patentengeschil met Qualcomm.

Het European Telecommunications Standards Institute ( Etsi) probeert het succes van de Europese GSM-standaard over te doen en had daarvoor in februari 1998 het Universal Mobile Telecommunications System (UMTS) geadopteerd. Wideband Code Division Multiple Access (W-CDMA), een ontwikkeling van Ericsson, werd het communicatieprotocol. Meteen was ook Japan aan boord gestapt, want W-CDMA was ook de favoriet van de grootste Japanse mobilofoonoperator, NTT-DoCoMo. Callewaert: “Japan heeft indertijd de GSM-trein gemist door een eigen protocol te ontwikkelen. Dat willen ze niet herhalen.”

Dat de UMTS-standaard enkel compatibel moest zijn met de Europese GSM-norm riep spookbeelden op bij de Amerikanen, die eisten dat er ook voor hen een overgang naar UMTS moest worden voorzien. Vertegenwoordiger Charlene Barshefsky van Buitenlandse Handel verweet de Europese Commissie de bepalingen van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) met voeten te treden. Commissaris Martin Bangemann repliceerde op 18 januari jl: “De Europese Commissie wenst zich, anders dan de Amerikaanse regering, niet met de techniek op zich in te laten. De VS-regering eist in deze materie blijkbaar een regulerende functie voor zich op, terwijl het hier duidelijk gaat om een strijd tussen ondernemingen en octrooien.”

Ronald Foerster, managing director van Qualcomm Europe, gooide een maand later nog olie op het vuur door op een GSM-congres in Cannes te komen vertellen dat zijn bedrijf over zo’n 110 octrooien beschikte in deze materie. Hij vroeg er publiek een overgang te bedenken van GSM naar UMTS, die ook ruimte overliet voor een overgang van cdmaOne ( nvdr – de Qualcomm-standaard die naast andere in de VS en verder in Korea en deels in Hongkong wordt gebruikt) naar UMTS. De discussie liep uit de hand: de GSM-fractie verweet Foerster alleen op geldgewin met patenten uit te zijn. Foerster van zijn kant wist te vertellen dat zijn onderneming maar 5% van haar omzet uit octrooien haalt, en dat iedereen dus best cdmaOne als compromis zou aanvaarden…

Nakomertjes eerst

“Qualcomm zat in de driver’s seat,” zegt Jan Callewaert. “Ze wisten dat de derde generatie mobilofoons CDMA nodig heeft.”

Door nu voor een onbekend bedrag licenties uit te wisselen en belangrijke activa van Qualcomm in de VS over te nemen, verwerft Ericsson zich nu een sterke uitgangspositie voor de draadloze communicatie van de toekomst. Die gaat zich eerst buiten Europa ontwikkelen, in landen die nu een achterstand hebben in mobiele communicatie. Callewaert: “Australië, Zuid-Afrika, China, Japan, Indië… De realiteit in Europa is dat er zo gigantisch veel in de bestaande generaties GSM is geïnvesteerd, dat het nog een tijdje zal duren voor er voldoende is afgeschreven om naar de derde generatie te gaan.”

De veldtesten beginnen eind dit jaar in Japan. Nog dit jaar zou daar een licentie voor UMTS worden toegekend (NTT Docomo vertrouwt erop die vast te krijgen). Finland wordt de Europese koploper, met nu al vijftien geïnteresseerden voor een UMTS-licentie. In de andere Europese landen wordt de procedure voor het toekennen van de licenties ten vroegste opgestart eind dit jaar. Indienststelling is voor eind 2002 of voor 2003. “Het wordt een echte paradigmaverschuiving,” meent Jan Callewaert. Verwijzend naar studiewerk van Ericsson, Ovum en Dataquest, ziet hij tegen 2007 meer dan de helft van de mensen draadloos bellen, in plaats van via de klassieke telefoon. Zijn bedrijf werkt vandaag in een niche: data over GSM. Morgen is dat mainstream. “Vandaag is 2% data, 98% is spraak. Tegen 2007 wordt dat fifty-fifty,” voorspelt Jan Callewaert.

TONY VAN DEN BORN/ BRUNO LEIJNSE