Rustig blijven op de weg kun je leren: ‘Neem die opgestoken middenvinger niet persoonlijk’

In het verkeer neemt ons primitieve brein de bovenhand, weet mindfulnessexpert David Dewulf. In een boek legt hij uit hoe mensen zen kunnen blijven achter het stuur. “De innerlijke glimlach maakt je ontvankelijker voor positieve dingen.”

Veel mensen kennen een nog ergere stressplek dan de werkplek: het verkeer. Hinderlijke wegenwerken, opgebroken dorpen, en het ging vanmorgen wéér niet vooruit aan de schoolpoort. Om nog te zwijgen van chauffeurs die met hun dwaze maneuvers het bloed van onder je nagels halen. Corona deed de dagelijkse files dan wel krimpen, maar ze staan er nog altijd. Zijn we voor eeuwig gedoemd om sakkerend onderweg te zijn? Of schijnt er toch licht aan het einde van de tunnel?

David Dewulf is ervan overtuigd dat rustig blijven achter het stuur te leren is. Hij is een gerenommeerd deskundige in mindfulness, een beproefde meditatiemethode om stress tegen te gaan. In een boek hevelt hij inzichten uit zijn trainingen over naar alledaagse situaties op de weg en legt hij uit hoe je ondanks opwellende roadrage toch het hoofd koel kunt houden.

Wat was de trigger om dit boek te schrijven?

DAVID DEWULF. “De vaststelling dat mensen die ik ken als heel vriendelijk en voorkomend, heel prikkelbaar en soms agressief worden als ik met ze meerijd. Dan denk ik: is dit nog dezelfde persoon? Ook ik raak wel eens gestresst tijdens lange ritten, hoewel ik toch vrij zen in het leven sta. Dat geeft te denken, nee? Te meer omdat ik mijn cursisten altijd meegeef: het ultieme examen in mindfulness vindt niet plaats als je thuis zit te mediteren. De finale test is je innerlijke rust en vriendelijkheid te kunnen behouden als je onder druk staat. Zoals achter het stuur.”

Om opgefokt gedrag op de rijweg te verklaren, reikt u terug naar de oertijd.

DEWULF. “In het verkeer neemt ons primitieve brein de bovenhand. Dat heeft voordelen: het scherpt je alertheid en helpt je om pijlsnel te reageren op gevaar. Maar van de weeromstuit moet alles wijken wat in de weg staat. Het devies van het oerbrein is: ieder voor zich. Als tegenbalans moeten we ons nieuwere brein online brengen, dat denkt in termen van geduld, empathie en begrip. Ons primitieve brein schiet impulsief en automatisch in werking, het nieuwe brein vergt een wilsbeslissing. En oefening.”

Een van die oefeningen is ‘s morgens mediteren voor je de baan opgaat. Maar voor veel mensen is het ochtendritueel al een hele rush.

DEWULF. “Daar heb ik een remedie voor: sta vroeger op. Vroeger dan je huisgenoten. Je hebt dan tijd alleen voor jezelf. Ik trek daar een uur voor uit, maar dat hoeft niet eens zo lang te zijn. Het kan ook een kwartier zijn, of vijf minuten. Je doet dan wat aandachtsoefeningen, of yoga, of je stretcht. Dat kan zo’n verschil maken. Daarna ga je je veel minder opwinden in het verkeer.”

Ik slaap liever langer. Daar zal ik niet alleen in zijn.

DEWULF. “Het geheim van vroeg opstaan is vroeg gaan slapen. Doe jij nog veel na negen uur ‘s avonds? Misschien wat tv-kijken. Dat kan leuk zijn, maar als je de slotsom maakt, heb je daar niet zóveel aan. Dan kun je beter vroeg gaan slapen en ‘s ochtends tijd nemen voor jezelf. Het is tijd die ten goede komt aan iedereen, omdat je daarna relaxter de dag ingaat.”

Wat u ook aanraadt: begin de dag met een innerlijke glimlach.

DEWULF. “Die oefening haalde ik uit de taoïstische traditie. Kijk, mensen zitten vreemd in elkaar. 90 procent ziet eerder wat er fout loopt dan wat er goed zit. Er bestaan geboren optimisten, maar die zijn zeldzaam. Dat heeft een evolutionaire reden. Wie in de rimboe overal gevaar zag loeren, maakte meer kans om te overleven dan wie dacht elke dag zorgeloos door te komen. Dat ingebakken negatieve vooroordeel teistert ons nog altijd. Want gelukkig word je daar natuurlijk niet van. Je kunt dat counteren met de innerlijke glimlach. Die maakt je ontvankelijker voor positieve dingen. Daar zijn we allemaal toe in staat, maar je moet het bewust willen.”

Dat mag ik geloven, want mijn innerlijke glimlach zal botsen op het negatieve vooroordeel van de 90 procent anderen.

DEWULF. “En toch werkt het beter dan je denkt. Je moet gewoon je mondhoeken een millimetertje opkrullen. Glimlachen is niet alleen een effect van een goede stemming, het kan er ook de oorzaak van zijn.”

Flink wat mensen zullen meditatie en yoga nogal soft vinden. Eens goed te keer gaan lucht op. Iets kunnen ventileren in de beslotenheid van je auto kan geen kwaad. Wat zegt u daarop?

DEWULF. “Er is een tijd geweest dat werd gezegd: boosheid, agressie, frustraties, schreeuw ze allemaal maar uit. Maar als je iets veel doet, word je daar beter in. Een paar jaar later ben je nog altijd aan het schreeuwen, en is er niks opgelost. Mindfulness en meditatie zijn he-le-maal niet soft. Er is juist veel moed en doorzetting nodig om naar je eigen houding te kijken. Na een opleiding in mindfulness zei iemand me: ik voel me nu stressbestendiger, alleen kan ik niet meer zeggen dat alles andermans schuld is.”

Een van de suggesties die u geeft, is: rijd af en toe 10 kilometer trager dan de maximumsnelheid. Dat lijkt me een stevige oefening in het weerstaan aan sociale druk.

DEWULF. “Iedereen kent ze, de bumperklevers. Je hebt dan de drang om te versnellen. Maar ook op zo’n moment moet je je innerlijke rust bewaren. Het is inderdaad een belangrijke oefening, want iets soortgelijks doet zich ook voor in andere levensdomeinen. We moeten ons durven afvragen: in hoeverre ben ik onderhevig aan sociale druk, en in hoeverre gaat dat ten koste van wie ik echt wil zijn? Door meer je eigen ritme te volgen, kom je tot een manier van leven waarin je niet het hele weekend nodig hebt om terug op adem te komen.”

U vindt het een goed idee om in de auto de radio uit te draaien.

DEWULF. “Op zijn minst nu en dan. Zeker heftige muziek jaagt de adrenaline de hoogte in. Dat is niet goed voor je stressniveau, want adrenaline is een stresshormoon. Maar los daarvan: ik hoor van gewezen cursisten dat ze minder vaak de radio aanzetten tijdens het rijden, terwijl ze dat vroeger altijd deden. Ze beginnen te voelen dat ze behoefte hebben aan stilte. Onze maatschappij heeft schrik van stilte, we zijn verslaafd aan prikkels, alles moet worden opgevuld.”

Uw boek bevat tips als ‘reageer vriendelijk op onvriendelijk gedrag’ en ‘neem de opgestoken middenvinger niet persoonlijk’. Je moet al een halve heilige zijn om uw aanbevelingen te volgen.

DEWULF. “Het is heel simpel. In een eerste fase komt het erop aan te erkennen dat je zelf niet perfect bent in het verkeer. Dat helpt om minder streng te oordelen over anderen. Als iedereen dat in zijn leven zou integreren, zou dat al fantastisch zijn. Ten tweede: wie een slecht maneuver doet, is daarom nog geen slecht mens. De ander is misschien een zorgzame vader of dochter die eventjes onaandachtig is. In een derde fase kun je, in plaats van een onhandige chauffeur te vervloeken, hem of haar iets moois toewensen. ‘Moge het goed gaan met jou.’ ‘Goede reis nog.’ Niet vanuit je cynische, kritische zelf, maar vanuit een oprechte empathie met je medemens. Het klinkt u misschien raar in de oren, maar onderzoek toont dat je daar na enige tijd gelukkiger van wordt.”

Ik ga wat tegengas geven. U pleit voor een attitude van ‘ik heb de tijd’ en ‘deze vervelende wegenwerken zullen mij later ten goede komen’. Maar ergernis kan een bron van verandering zijn.

DEWULF. “Zeker. Zolang ze geen agressie wordt. Agressie is geen heilzame emotie. Je moet je ergernis een andere richting geven, ze omzetten in betrokkenheid. Jazeker, ergernis is een vorm van betrokkenheid, maar vriendelijkheid is dat ook.”

Met vriendelijke betrokkenheid gaat de dienstverlening van de NMBS niet verbeteren, om eens een andere bron van stress onderweg te noemen. Ik zou best eens een nationale betoging van boze treinreizigers willen zien.

DEWULF. “Dat wil zeggen dat je nog vastzit in het paradigma van de confrontatie. Dat is voor mij iets uit het vorige millennium. Ik ben ook geen voorstander van stakingen. Ten eerste omdat mensen die er niks mee te maken hebben, er de dupe van zijn. Ten tweede, en ten gronde, omdat je door oprecht in relatie te treden met de ander veel grootsere dingen voor elkaar krijgt dan met woede of agressie.”

Uw boek is gebouwd op de aanname dat onze samenleving te snel en te gejaagd is. Maar in de geschiedenis heeft de mensheid nog nooit trager willen gaan. Bij de invoering van de fiets en de trein maakte men zich ook zorgen over de gezondheidsrisico’s. Kan het niet dat de generatie die om kan met die snelheid nu nog in de luiers ligt, en dat wij te vroeg zijn geboren om ons nog aan te passen?

DEWULF. “Snelheid is niet het probleem. Haast is het probleem. Want hoe vriendelijk ben je nog als je gehaast bent? Voor je kinderen? Voor je partner? Voor de medeweggebruikers? Wie constant gehaast is, heeft alleen oog voor de aankomst en ziet onderweg alles als obstakels. En wat heb je aan haast, als je daarna een halfuur nodig hebt om te ontstressen? Haast berust op het idee dat alles opgelost zal zijn als je ‘ginder’ bent en dat daar het geluk wacht, maar die ‘ginder’ komt nooit. Want daar ligt alweer een nieuwe bestemming voor je klaar.”