RUSLAND STAAT WEER OP DE KAART

Zondag vertrekt er een uitgebreide handelsmissie onder leiding van prins Filip naar Rusland. En dat is nodig, want de Belgische handel en investeringen hinken achter op de commerciële aanwezigheid van onze buurlanden. Met strakke hand blokte Vladimir Poetin het ‘wildewestenkapitalisme’ van zijn voorganger af, toen een kleine groep parvenu’s (oligarchen) fortuinen kon vergaren, terwijl de gemiddelde Rus zijn spaarcenten in rook zag opgaan. Onder Poetin groeit de economie gestaag, niet alleen door hoge inkomsten uit olie- en gasexporten. Ook de binnenlandse consumptie slaat aan en de arbeidsproductiviteit stijgt (zie blz. 52). In opiniepeilingen scoort Poetin hoog (70 %) en de man is vast van plan om die binnenlandse populariteit en economische prestaties internationaal erkend te zien op de G8-top van industriële grootmachten begin volgende maand. Voor het eerst zal Rusland gastheer zijn.

Strikt genomen, hoort een land met een economie zo groot als Nederland in dat gezelschap niet thuis. In 1998 werd Rusland om politieke redenen in de groep opgenomen: in zijn energiehonger is het Westen afhankelijk van de grootste aardgasreserves ter wereld en de tweede olieleverancier na Saudi-Arabië. Buitenlandse investeerders juichen Poetin toe voor de economische heropleving en de herwonnen politieke stabiliteit. Ze hopen op een herstel van het wederzijdse vertrouwen na de gasrel tussen Rusland en Oekraïne in januari (de Europese Unie kreeg intussen te horen dat de gasstroom niet zal stilvallen) en na een ondiplomatieke uitval van de Amerikaanse vicepresident. Dick Cheney laakt toenemende autoritaire trekjes in het Kremlin, maar viseert het opnieuw onder staatscontrole brengen van alle olie- en gaswinning.

Alternatieven voor Russisch aardgas zijn schaars. Poetin wil die troefkaart op de G8-conferentie maximaal benutten om internationaal meer gewicht in de schaal te kunnen leggen. En Moskou wil terug naar een multipolaire wereld waarin ‘autonome’ machtsblokken – EU, VS, Japan, China, India en Rusland – als gelijkwaardige partners rond de tafel zitten. Dat veroorzaakt spanningen, te meer omdat Rusland China opvrijt en zich op de G8 niet gewillig achter een consensus zal scharen over hangende problemen zoals Iran, Irak of Palestina.

De vuile oorlog in Tsjetsjenië, de vervolging van oliemagnaat Khodorkovsky, het muilkorven van media en politieke tegenstanders en het ondermijnen van de minste poging om een democratische ‘Oranjerevolutie’ te ontketenen, het doet allemaal vragen rijzen in het Westen.

Drijft Rusland, naarmate het economisch meer westerse normen en standaarden overneemt, verder weg van het democratische model dat zijn vroegere satellieten uit Midden-Europa wel lijken te omhelzen? Het uur van de waarheid slaat in 2008. Dan zal blijken of Vladimir Poetin, zoals Alexander Lukashenko in buurland Wit-Rusland, de grondwet zal wijzigen om een derde ambtstermijn te ambiëren. Voorlopig lijkt dit een onwaarschijnlijk scenario.

Sint-Petersburg, waar de G8 samenkomt, werd in 1703 door Peter de Grote gesticht als een ‘venster op het Westen’. Op de gevel van het Constantijnpaleis prijkt nog altijd de oude tsaristische adelaar met twee koppen, starend naar het oosten en naar het westen. Drie eeuwen later kijkt Rusland nog die twee kanten op.

Erik Bruyland