RICHARD AVEDON

Verenigde Naties

Richard Avedon schoot de Pirelli-kalender voor volgend jaar die eigenlijk een portfolio wordt. Een ontmoeting tussen dinosaurussen en negen extreem mooie vrouwen.

TEKST : PIERRE DARGE FOTO’S : RICHARD AVEDON

Hij heerst als een dirigent, straalt als een kersverse bruidegom, loopt ook als een gehaaste yuppie van nog geen dertig. Richard Avedon, voor de gelegenheid omringd door negen van de negentien vrouwen die hij bijeenbracht voor de Pirelli-kalender 1997, voelt zich duidelijk onwennig voor de meute fotografen die in de Londense National Geographic Society hun vuurwerk op hem richten. Tot er protest komt uit de zaal en de organisatoren moeten ingrijpen : “Please, gentlemen, if you don’t behave, we will switch off the lights”.

De 73-jarige New Yorker, op zijn achttiende poet laureate of the New York City High Schools, kan niet alleen op een fotografencarrière van meer dan een halve eeuw terugkijken. Hij behoorde ook tot de staf van Harper’s Bazar en van The New Yorker, fotografeerde in Vietnam en behoort tot de top-drie van de portrettisten. Voor de kalender bekeek hij honderden vrouwen en hield uit deze massa uiteindelijk negentien persoonlijkheden over die, inspelend op de uitdrukkelijke wens van Pirelli, op een niet voor de hand liggende manier hun cultuur zouden vertegenwoordigen. In hun afkomst zit alvast voldoende variatie : de Italiaanse Monica Bellucci studeerde rechten in Perugia en werd daarna filmster ; de Japanse Jenny Shimizu was het hulpje in de Harley Davidson-shop in Los Angeles, is een volleerd monteur en rijdt met een Ford pickup jaargang 1954 ; de Engelse Honor Fraser is het zusje van de Schotse aristocraat Lord Lovat. De Française Marie-Sophie was drummer bij een Parijse punkband ; de Russische Irina Pantaeva heeft eskimobloed en bedient zich vlot van Russisch, Japans en Engels. Waris, een nomade uit Somalië, ontsnapte op haar dertiende aan de armoede van haar land, werd achtereenvolgens huisbediende, vloerboener bij McDonald’s en fotomodel. Vrouwen met karakter dus, en doorzetting, gedragen door een enthousiasme dat alleen door dat van Avedon wordt overtroffen die in één zin zijn keuze verantwoordt : “They were chosen because they are characters.”

“Mijn taak bestond er niet in de nationale clichés te bevestigen. Ik geloof overigens niet in veralgemenen, al blijven er natuurlijk associaties spelen : het vuur en de passie van de mediterrane wereld bijvoorbeeld. En ook de maand waarvoor ze gekozen werden, speelde mee. Het is niet toevallig dat het Zweedse meisje met de maand van de midzomernacht samenviel. Eigenlijk hadden we onderweg maar één probleem, dat de Latijnse meisjes die we hadden gekozen te gelijkend waren in schoonheid en daarom veranderden we één van de Braziliaanse modellen.”

Het resultaat

is van een ingetogen én van een spetterende schoonheid, met twee foto’s per maand : een zwartwit naakt, en een gekleurd portret. Maar de beweeglijkheid en spontaneïteit is natuurlijk oogverblinding ?

“Elk moment is gepland in fotografie. Je laat uiteraard ruimte voor improvisatie, onverwachte zijsprongen maar je bent er ook voortdurend voor behoed, je staat er klaar voor. En er gaat een rigoureus proces aan het uiteindelijke beeld vooraf : het kiezen van de modellen uit honderden foto’s en boeken, het uitzoeken van de kleren die ergens toch op subtiele wijze naar de cultuur van het model verwijzen. Dan doen make-up en kappers hun werk waarna ik een stap terugzet, om het overzicht te behouden. Ik kijk dan heel aandachtig naar het meisje, naar wat ze zelf naar voor wil brengen in een welomlijnde situatie en laat haar dan bepaalde aspecten daaruit in de verf zetten : I highten them.”

En het boeit telkens weer, ondanks de prijzen, de roem ?

“Awards zeggen me niks, omdat ze na het werk komen. Sommige mensen hebben het gevoel dat ze gearriveerd zijn, bekroond, op hun lauweren kunnen rusten. Dat gevoel ken ik helemaal niet : I don’t have much sense of achievement. Het enige wat me interesseert, is de volgende foto. Bovendien was dit een heel bijzondere ervaring omdat Pirelli erg genereus was wat de artistieke vrijheid betrof. Ze vroegen me enkel om de volgende kalender te interpreteren, de parameters waren mijn eigen parameters en dan kan je voluit gaan. Bovendien ben ik dol op vrouwen, blijf gefascineerd door de manier waarop ze met het probleem van poseren omspringen zonder bimbo’s te worden.”

“Je houdt de complete controle over de foto’s”, voegt Honor Fraser daar later aan toe. “Je moet omzichtig omspringen met de bewegingen. Een intrigerende uitdaging omdat alle energie voor de portretten van je gezicht, van je ogen moet komen. A real challenge, and I love that.”

Voor het eerst

in het 34-jarige bestaan van de kalender, werd besloten om het geheel als losbladige portfolio uit te geven. Een mededeling die de jacht op het begeerde object eens zo hevig dreigt te maken. Al is die in eerste instantie nutteloos, want zoals eens te meer benadrukt werd, “the calendar is a gift beyond price”, voorbehouden aan de 45.000 gelukkigen die het bedrijf daar wereldwijd voor uitkiest waaronder 300 in dit land.

Een paar uur na de avant-première werden 450 gasten uit de hele wereld, naast de eregenodigden Lady Whitcroft en Lord Limerick, verwelkomd in het Natural History Museum waar ze in de grote zaal, onder het geraamte van een dertig meter lange dinosaurus aan tafel worden gezet, en later als allereersten de portfolio in ontvangst kunnen nemen.

Avedon, nu in smoking, is minzaam en gespannen, maar vooral : gedecideerd. Zijn eigen boodschap staat op een klein briefje dat hij komt voorlezen : “Ik zie deze vrouwen als een Verenigde Naties voor vrouwen die alle culturen bijeenbrengen en misschien wat meer vrede en voor wat minder geweld zouden kunnen zorgen.” ‘s Morgens is in de stad de eerste sneeuw gevallen, in Midden-Afrika stappen vluchtelingen verder op weg naar nergens, maar de lucht trilt van de energie. Voor één avond lijkt de wereld op één zusterband, aangevoerd door een man waarvan de voornaamste kwaliteit er allicht in bestaat zijn energie door te geven aan allen die hem omringen of met hem werken.

“Ik meen wat ik zeg over die Verenigde Naties”, zegt Avedon later in het gedrum. “Omdat ik die vrouwen ook als spirituele leiders voor hun cultuur beschouw en overtuigd ben dat advertising heel zeker onze manier van leven en denken beïnvloedt. En dat gaat oneindig veel verder dan wat sommige mensen achter een naaktfoto blijven zien. Ik voel nog altijd een diepe voldoening bij het maken van foto’s. Of de geportretteerden nu naakt of gekleed zijn doet niets ter zake, omdat we niet met een seksueel experiment bezig zijn. Taking a photograph is about taking a photograph. Je staat voor zoveel problemen en je probeert die één na één op te lossen.”

“Ja, natuurlijk is een portret oneindig dankbaar omdat er zo’n intensiteit bij betrokken is en de situatie heel bijzonder is, gevoed wordt door twee nadrukkelijke behoeften. De ene partij wil zich aan het toestel overgeven, de andere, ikzelf dus, die het aangebodene wil gebruiken om mezelf uit te drukken. Precies, omdat de fotografie mijn enige taal is.”

Als de drukte

wat is geluwd praten we met Ling, geboren in Maleisië, maar met een Chinese opa. Ontdekt terwijl ze in een hotellobby op een vriend wachtte en nu onderweg naar een internationale carrière, IMG’s eerste Aziatische model dat wereldfaam haalde. Oscar de la Renta, Armani en Karl Lagerfeld hebben om haar gunsten gedongen, Ellen von Unwerth en Avedon hebben haar voor hun lens gehaald maar dat alles heeft niets afgedaan van haar ontwapenende eenvoud, omkaderd door aarzelend en voorzichtig ineengezet Engels. Het antwoord op de vraag welke kwaliteit van de Chinese vrouwen zij naar voor wenste te brengen in haar portretten, laat even op zich wachten. De breekbaar uitziende Chinese met het kinderlichaam die geduldig het menu van de wachtenden met haar beste wensen voor het volgend jaar in het Chinees tooit, kijkt even op.

Traditionele waarden en een zeker conservatisme. Geen onaardige tegenhanger voor de bruisende Italiaanse en Braziliaanse passies.

Wie de volledige collectie van de 34 jaargangen van de Pirelli-kalender bijeen wil zien, kan van 2 tot 16 februari in het Palazzo Grassi in Venetië terecht voor de tentoonstelling ‘Pirelli Calendar 1964-1997’.

Januari : Honor Fraser (GB).

Februari : Ling (China).

Maart : Cordula & Sophie Patitz (Duitsland).

Juli : Monica Bellucci (Italië).

September : Tatiana Zavialova, Irina Pantaeva en Kristina Semenovskaia (Rusland).