De financieringsstromen binnen het federale België moeten op een gezondere leest worden geschoeid. Canada reikt een alternatief aan.
Het is pervers, maar binnen de huidige Belgische staatsstructuur bestaan mechanismen die goed beleid in Vlaanderen, Wallonië of Brussel straffen, en slecht bestuur op dat niveau belonen. De Waalse overheid bijvoorbeeld schiet er geld aan toe als ze de economische groei in de eigen regio weet aan te zwengelen. Ze zit dus gevangen in een armoedeval, die de regio prikkelt om te profiteren van de federale solidariteit.
Want stijgt het Waalse bbp met 100 euro, dan dalen de Waalse overheidsmiddelen met 0,94 euro. Dat berekenden de Leuvense economen Koen Algoed en Dirk Heremans in opdracht van het steunpunt fiscaliteit en begroting van de Vlaamse overheid. De Brusselse financiering is in hetzelfde bedje ziek. Het Brussels hoofdstedelijk gewest snijdt in eigen vlees als het de economische bedrijvigheid stimuleert. De situatie is anders in Vlaanderen. Stijgt het Vlaamse bbp met 100 euro, dan wordt de Vlaamse overheid daar amper 2,75 euro beter van (zie ook de tabel). De grote winnaar van regionale investeringen in een sterkere economische groei is trouwens de federale overheid. Die klaagt wel eens dat ze de pensioenfactuur van de Vlaamse, Waalse en Brusselse ambtenaren moet betalen, maar gaat intussen wel grotendeels lopen met de belastingreturn van de inspanningen die de deelstaten doen om de economie aan te zwengelen.
De armoedeval was eerder al aangetoond voor de situatie waarbij de belastingopbrengsten in een regio toenemen. Een stijging van de Waalse inkomsten uit de personenbelasting met 100 euro doet de Waalse overheidsmiddelen met 16 euro dalen. “Belastingopbrengsten vallen echter niet zomaar uit de lucht, maar zijn de vrucht van economische groei, die al dan niet gestimuleerd wordt door een groeivriendelijk beleid,” zegt Koen Algoed. De armoedeval blijft dus overeind bij een stijging van het bbp. Regio’s worden te weinig beloond voor een groeistimulerend beleid, en de armere regio’s worden er zelfs voor gestraft. De bijzondere financieringswet (BFW) die deze geldstromen regelt, is dus een gedrocht dat dringend aan herziening toe is.
Het is immers het solidariteitsmechanisme ingebouwd in de BFW dat de perverse prikkels genereert. Bij snellere economische groei verliezen de Waalse en Brusselse overheden per saldo meer middelen uit de solidaire pot, dan dat ze extra middelen puren uit de hogere economische dynamiek. Brussel en Wallonië ontvangen daardoor een steeds grotere solidariteitsdotatie. In 2006 bedroeg die dotatie respectievelijk 164 en 879 miljoen euro.
Canadees alternatief
Een remedie voor het perverse financieringsmechanisme kan al worden gevonden in een systeem van gedeelde belastingen, tezamen met een solidariteitsmechanisme zoals in het federale Canada, waar rijke regio’s middelen transfereren naar armere regio’s. Bij gedeelde belastingen zijn de belastingen zowel qua grondslag als tarieven uniform over het hele grondgebied, maar de opbrengst wordt voor een stuk verdeeld tussen de regio’s op basis van in welke regio de belastingen worden geïnd. Er is bij deze verdeling ook een solidariteitsmechanisme ingebouwd op basis van de belastingcapaciteit van elke regio, zodat er transfers vloeien van de rijkere naar de armere deelstaten.
De voordelen zijn legio, zegt Koen Algoed: “De perverse prikkels en de armoedeval verdwijnen in dit systeem. Regio’s die de economische groei en dus de belastbare basis verruimen, worden daar beter voor beloond. De deelstaten profiteren proportioneel evenveel van economische groei als de federale overheid. Bovendien kunnen ze hun ontvangsten op dezelfde wijze voorspellen en budgetteren als de federale overheid. De regio’s krijgen op deze manier ook meer fiscale verantwoordelijkheid, en dit systeem biedt ook een oplossing voor de financiering van Brussel, want het Brusselse gewest zal ongeacht het percentage aan gedeelde belastingen altijd meer middelen krijgen dan het nu krijgt via de BFW,” zegt Koen Algoed.
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier