Regulering voor cryptomunten op komst: ‘Een einde maken aan het Wilde Westen online’

De G20 maakt zich zorgen over de bedreiging die cryptomunten vormen voor het financiële systeem. Tegelijk werkt de Europese Unie aan regels die de anonimiteit opheffen die bitcoin, etherium en andere crypto’s bieden.

Ze worden de ‘Bonnie & Clyde van bitcoin’ genoemd. Enkele weken geleden arresteerde de Amerikaanse politie twee dertigers die in New York het goede leven leefden. Heather Morgan was een freelancer voor Forbes-magazine, en noemde zichzelf een influencer en een speltheoriespecialist. Onder haar artiestennaam Razzlekhan plaatste ze ook rapnummers op YouTube, die het tijdschrift Rolling Stone “muzikaal onverklaarbaar” noemt. De Russisch-Amerikaanse Ilya Lichtenstein richtte dan weer verschillende bedrijven op, waaronder Mix Rank, een internetmarketingspecialist.

Maar bovenal waren beiden forse cryptobezitters. Ze hadden ongeveer 120.000 bitcoins uit de roof van Bitfinex, een in 2016 gehackt uitwisselingsplatform. Tegen de huidige prijzen is hun portefeuille 5 miljard dollar waard, die ze probeerden wit te wassen.

Redenen voor ongerustheid

Hun arrestatie en de steeds grotere bedragen die in het wereldje omgaan, bewijzen dat de regelgevers de bitcoin en andere cryptomunten in het vizier hebben. Met een waarde die het afgelopen jaar 3,5 keer is gegroeid tot 2,6 biljoen dollar, zijn digitale munten als bitcoin, ethereum, dogecoin enzovoort niet langer een detail.

Bij de voorstelling van het jongste verslag van de Nationale Bank had gouverneur Pierre Wunsch het even over dit hete hangijzer: “Sommigen beweren dat cryptoactiva de officiële munten zullen vervangen. Ik denk dat niet. Bovendien zien we dat een aantal landen, waaronder China, regels ontwerpen om een veel beter kader te scheppen voor die activa. Ik denk anderzijds niet dat crypto’s zullen verdwijnen. We zullen moeten leren op de een of andere manier met hen samen te werken, met name als het over financiële stabiliteit en witwassen gaat. De sector moet naar behoren worden gecontroleerd.”

Ook de Financial Stability Board, een instelling die de G20 na de crisis van 2008 in het leven heeft geroepen, luidde onlangs de noodklok. Zij vreest dat cryptoactiva “nu een punt kunnen bereiken waarop ze een bedreiging vormen voor de mondiale financiële stabiliteit door hun omvang, structurele kwetsbaarheid en verwevenheid met het traditionele systeem.”

Er zijn inderdaad redenen genoeg voor die ongerustheid: de volatiliteit van crypto’s, hun groeiende populariteit bij mensen die blind voor de risico’s rendement zoeken, de rol van influencers, het feit dat deze markt zich naast het banksysteem ontwikkelt, de anonimiteit waardoor het mogelijk wordt controles te vermijden, om wit te wassen of illegale activiteiten te financieren, enzovoort.

Op eieren lopen

Maar er waait een regelgevende wind door de cryptowereld. Al in september maakte China transacties met cryptomunten illegaal. Het staat daarin niet alleen. Zo’n vijftig landen hebben het gebruik van crypto’s verboden of aan strenge beperkingen onderworpen.

Het onderwerp is ook in ons land actueel. “Er zijn twee voor de hand liggende aandachtspunten: de strijd tegen het witwassen van geld en de bescherming van de consument”, merkt Pierre Wunsch op. De banken kampen dan weer met twee grote problemen, zegt Rodolphe de Pierpont, de woordvoerder van Febelfin, de federatie van financiële instellingen. “Dat zijn de bescherming van de beleggers en de overeenstemming van een investering in cryptoactiva met de Mifid-regels (de Europese regels ter bescherming van beleggers, nvdr). En dan is er nog het gebrek aan specifieke antiwitwasvoorschriften voor cryptomunten, waardoor de banken op eieren lopen. Want zoals de Brusselse onderzoeksrechter Michel Claise onlangs in het parlement zei: ‘Bitcoin is onze grootste zorg in de strijd tegen het witwassen van geld.'”

“De bank zal de klant die zijn cryptowinsten wil overschrijven naar een zichtrekening vragen naar de herkomst van dat geld. Maar dat is niet altijd gemakkelijk”, zegt Rodolphe de Pierpont. Belfius bijvoorbeeld zegt dat “transacties die afkomstig zijn van buitenlandse cryptoplatformen door onze interne systemen worden gedetecteerd en worden onderworpen aan een ad-hocanalyse. Zo kunnen we beoordelen of er vermoedens van fraude of witwassen zijn”.

Het is niet makkelijk je goede trouw te bewijzen. “We verwachten van onze cliënten die af en toe gebruikmaken van cryptomunten, dat ze enerzijds de legale herkomst kunnen aantonen van de fondsen waarmee ze in crypto te beleggen, en anderzijds een perfecte traceerbaarheid tussen het moment van die belegging en de realisatie ervan. En we vragen een coherente verantwoording van elke tussentijdse verrichting”, legt Belfius uit. Het resultaat is dat zeer weinig transacties van klanten die cryptomunten gebruiken, ook worden geaccepteerd.

Controle

Maar wie zoals de FSMA, onze marktwaakhond, de beleggers moet beschermen, heeft ook een groot probleem: “Cryptovaluta zijn geen financieel instrument in de juridische zin van het woord”, zegt Mathieu Saudoyer, de persverantwoordelijke bij de FSMA. Ze zijn niet aan toezicht onderworpen, en vallen dus niet onder verantwoordelijkheid van de FSMA. De woordvoerder voegt er echter aan toe dat “de FSMA de afgelopen jaren tal van waarschuwingen heeft gegeven om mensen te wijzen op de risico’s van beleggen in cryptomunten”. De eerste waarschuwing werd in 2014 gegeven. In dat jaar bepaalde de FSMA ook dat het verboden is financiële producten met aan virtuele munten gekoppelde rendementen aan retailklanten in België aan te bieden.

Vorig jaar heeft de marktwaakhond ook verschillende kanalen gebruikt om consumenten te waarschuwen voor onlinefraude, onder meer met cryptogerelateerde producten. Bovendien hebben “aanklachten ingediend bij het parket door de FSMA in 2021 geleid tot het blokkeren van de toegang vanuit België tot 128 frauduleuze websites” en heeft de FSMA vorig jaar 109 klachten behandeld voor fraude die rechtstreeks verband houdt met crypto’s.

Binnenkort komt er ook een koninklijk besluit dat nieuwe regels invoert voor het toezicht op dienstverleners die cryptomunten omwisselen voor echte valuta, of die portefeuilles van bitcoins en dergelijke aanhouden namens beleggers. Zulke dienstverleners zullen moeten bewijzen dat ze voldoende deskundigheid hebben, de antiwitwaswetgeving naleven of beschikken over een organisatie “die hun in staat stelt te allen tijde te voldoen aan de wettelijke en reglementaire verplichtingen die op hen van toepassing zijn”. Het moet dus meer dan een brievenbus zijn. En de FSMA zal ook controle kunnen uitoefenen op de machines waarmee virtuele munten kunnen worden omgewisseld tegen echt geld.

Het moge duidelijk zijn dat in de digitale wereld de regelgeving op internationaal niveau moet worden gemaakt. Dat is verre van gemakkelijk. Er zijn verschillende uitdagingen. De FSMA licht toe: “We moeten rekening houden met de snelle evolutie van cryptoactiva en aanverwante diensten, ruimte laten voor de ontwikkeling van financiële innovatie en tegelijk de bescherming van de klant waarborgen, en rekening houden met de veelheid aan dienstverleners. Ook de cryptoactiva zelf zijn divers: we hebben het over cryptomunten, maar ook over zogenoemde stable coins (virtuele valuta die door echte worden gedekt, nvdr) en digitale tokens (kunstwerken, diensten, nvdr). Al die instrumenten moeten zeker worden gereguleerd, maar de ontwikkeling van de onderliggende technologie, de blockchain, mag niet worden verstoord.”

Niet langer anoniem

Geconfronteerd met al die uitdagingen werkt de Europese Unie op twee fronten. Het eerste is een voorstel van de Commissie in het kader van de digitaledienstenwet, die de internetgiganten en de digitale diensten moet reguleren. De Commissie heeft een verordening voor de markten voor cryptoactiva (MICA) voorgesteld, die de aanbieders van cryptodiensten moet onderwerpen aan regels op het gebied van kapitaal, bewaring van activa, klachtenprocedures enzovoort.

Ook in de strijd tegen het witwassen van geld lijken de Europese autoriteiten het heft in handen te nemen. Tegen de zomer moet er een einde komen aan de anonimiteit van transacties met cryptomunten. De Europese regelgeving verplicht instellingen die geld overmaken nu al de opdrachtgever en de begunstigde bekend te maken. Maar cryptoactiva worden wettelijk niet als munteenheden beschouwd en vallen buiten die regelgeving. De tekst die in voorbereiding is, moet dat gat dichten.

“In juli vorig jaar publiceerde de Europese Commissie een ontwerpverordening over cryptovaluta”, zegt Assita Kanko (N-VA), een van de twee rapporteurs van het Europees Parlement over dit dossier. Het doel is de regelgeving uit te breiden tot cryptoactiva. Dat betekent dat de beleggers moeten worden beschermd, en dat degenen die gebruikmaken van de anonimiteit van crypto’s om de ondergrondse economie of terrorisme te financieren, kunnen worden bestraft. We moeten een einde maken aan het Wilde Westen online.”

“Het ontwerp van de Commissie is in november met enkele kleine wijzigingen door de Raad aanvaard”, vervolgt Assita Kanko. In het Parlement hebben de twee rapporteurs onlangs voorgesteld de drempel van 1.000 euro, waaronder de aangifteverplichting niet verplicht is, te schrappen. Voor Assita Kanko moet elke transactie, ongeacht het bedrag, voldoen aan de transparantieregels, aangezien het voor een criminele organisatie zeer gemakkelijk is om de betalingen te versnipperen en zo onder de drempel van 1.000 euro te blijven. “Momenteel onderhandelt het Europees Parlement over een compromis”, zegt Kanko. “De tekst zou nog voor het einde van het Franse voorzitterschap (begin juli, nvdr) moeten worden aangenomen.”

De banken juichen het voorstel toe. “Zij worden tegenwoordig benadeeld. Ze willen dat de verplichting die voor hen geldt, ook geldt voor crypto’s”, merkt Assita Kanko op. In de cryptowereld zijn de meningen verdeeld. “De ene kant wil regelgeving die dit soort activa zou standaardiseren, wat een goede zaak voor hen zou zijn. Maar een ander deel is erg ideologisch, tegen regulering, met de geest van de piraterij. Veel lobbyisten zouden de wet willen herschrijven. Maar dat zullen we niet toestaan”, besluit Assita Kanko.