Red de globalisering

Ondernemers liggen niet wakker van ontwikkelingssamenwerking, ‘want dat is een taak van de overheid’. En als de groene staatssecretaris Eddy Boutmans tot een publiek debat oproept (naar aanleiding van de overheveling van grote delen van zijn bevoegdheden naar gewesten en gemeenschappen), dan zit hij niet bepaald op adviezen van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) te wachten.

En toch is een toenadering wenselijk. De staatssecretaris is geen enthousiast pleitbezorger van een samenwerking, maar de optie laat hem ook niet helemaal onverschillig (zie Briefing, blz. 24).

De opsplitsing van Ontwikkelingssamenwerking is een unieke kans om in de komende maanden het instrumentarium grondig door te lichten op zijn doeltreffendheid. Want dat de huidige formules weinig helpen staat vast – gemeten aan de stijgende toevloed van wat gemeenzaam ‘asielzoekers’ worden genoemd, maar voor negentig procent economische vluchtelingen zijn. De klassieke projectenhulp zal niet beletten dat nog meer migranten hier een beter bestaan komen zoeken.

Een ‘humaan repatriëringsbeleid’ bestaat niet, ook al wordt het verkocht als de andere kant van een consequent asielbeleid. Het zal nooit werken zolang de migratiedruk blijft wat hij is, wegens tal van factoren die de landen van herkomst ontwrichten en waarvoor er alleen politieke oplossingen zijn. Dat belet niet dat de ondernemerswereld kan bijdragen tot een ‘humane globalisering’, waarbij – met de woorden van de Peruviaanse ontwikkelingseconoom Hernando de Soto – de armen stakeholders worden van het kapitalisme in hun eigen land. Op dat vlak hebben de bedrijfswereld, bankiers, verzekeringsmaatschappijen en gespecialiseerde ondernemingen wél wat te bieden: massa’s expertise die in de traditionele ontwikkelingsorganisaties ontbreekt.

Want wat nodig is, is niet minder maar méér kapitalisme in de wereld. Ontwikkelingshelpers en antropologen projecteren hun eigen huiver voor het marktdenken op het Zuiden. Dat kapitalisme en streven naar welvaart in alle culturen leven, bewijst de ondergrondse economie, die bloeit van Soweto over Lima tot in Vladivostok, maar ook overal struikelt en meestal ontspoort in maffioze praktijken. En dat gebeurt omdat kapitaal iets marginaals is voor de brede lagen van de bevolking. We moeten naar een globalisering van het kapitaal bínnen de arme landen. Kapitalisme is een gevaarlijk monopolie aan het worden van de globocratie van geprivilegieerde globale en transnationale elites, terwijl de massa van de globalisering alleen de negatieve, keiharde weerslag ondervindt. Het verzet daartegen gromt. Vóór de Azië-crisis rezen in Jakarta wolkenkrabbers als paddestoelen uit de grond, vandaag zijn het moskeeën.

Het is niet omdat de onverwachte opsplitsing van Ontwikkelingssamenwerking er kennelijk gekomen is op verzoek van Waalse politici (die de intentie wordt toegeschreven om via ontwikkelingsgeld bestellingen voor Waalse bedrijven binnen te willen halen), dat niet streng op het principe van de ongebonden hulp kan worden toegekeken. Zeker in Vlaanderen hebben bedrijven geen ontwikkelingsprojecten nodig om winst te maken. Overigens komt de Vlaamse regering verrassend uit de hoek met de frisse stelling dat Vlaanderen niet gebaat is bij een klassiek departement voor ontwikkelingssamenwerking. De herschreven beleidsbrief brengt vernieuwende ideeën aan. Maar ook daarin is de ondernemerswereld de blinde vlek.

erik bruyland