Werknemers in de war brengen en zelfs uitdagen, het is niet meteen wat je verwacht van een coach die het beste in mensen naar boven wil brengen. Toch is dat de aanpak van provocatieve coaching, die nu ook in ons land ingang vindt.
Een provocatieve coach speelt de rol van advocaat van de duivel, die met veel humor – bijna tot in het absurde – meegaat in de problemen van de cliënt. Uiteindelijk bereikt de cliënt zo het punt waarop hij de zwakte van zijn eigen redenering inziet.
“In tegenstelling tot bij de gewone coaching geeft de provocatieve coach geen kant-en-klare tips of concrete hulpmiddelen. Uiteraard zijn die nuttig, maar ze schieten te vaak hun doel voorbij omdat mensen altijd wel redenen bedenken waarom ze die middeltjes niet zouden moeten toepassen”, zegt Ingrid Crollet, een van de weinige provocatieve coaches in ons land. Steevast wordt de schuld voor wat er misloopt bij iemand anders gelegd. Leidinggevenden zijn ervan overtuigd dat hun aanpak niet succesvol is omdat het team onhandelbaar is. Of bij strubbelingen op de werkvloer wordt meteen naar de collega’s gewezen. “Dat mechanisme maakt dat mensen niet aan zichzelf willen werken. Zolang dat niet gebeurt, kan geen enkele tip of hulpmiddel veel veranderen”, zegt Crollet.
Net daarom trekt de provocatieve coaching alle registers open, waarbij controversiële strategieën niet uit de weg worden gegaan. De coach ridiculiseert de problemen van zijn cliënt of vergroot ze sterk uit, draagt compleet onrealistische oplossingen aan of maakt absurde analyses. Het lijkt op het eerste gezicht onwaarschijnlijk dat die aanpak iets oplevert. “Een provocatieve coach probeert zowat alles om iemand in beweging te zetten. De cliënt wordt gedwongen zijn eigen aandeel in een probleem te erkennen”, zegt Crollet. “De provocatieve aanpak gooit de vastgeroeste gedachtepatronen van cliënten helemaal overhoop. Daardoor raken ze helemaal verward, maar ontstaat wel ruimte voor nieuwe ideeën. In een reactie op de provocaties dragen cliënten zelf de oplossingen voor hun problemen aan”, vat Crollet de provocatieve aanpak samen.
Therapie
Provocatieve coaching is niet nieuw; in Nederland bestaat de coachingmethode al meer dan 25 jaar. Het is een uitloper van de provocatieve therapie, waarvan de Amerikaanse therapeut Frank Farrelly de grondlegger is. In de jaren zeventig werkte hij in een psychiatrisch centrum, waar hij gefrustreerd raakte omdat hij zelfs met de brede waaier van traditionele therapeutische modellen er niet in slaagde sommige patiënten te helpen. Hij oordeelde dat een andere aanpak nodig was om hun gedrag te veranderen.
Zo wierp hij op een dag een patiënt voor de voeten dat hij een hopeloos geval was en de rest van zijn dagen in de psychiatrie zou verblijven. Tot zijn eigen verbazing stelde Farrelly vast dat hij voor het eerst doordrong tot de patiënt. Die ging meteen in het verweer en wilde Farrelly’s ongelijk bewijzen. Nog geen zes maanden later verliet de patiënt de psychiatrie. Farrelly verfijnde zijn controversiële methode, waarna de aanpak overwaaide naar onder meer Nederland en Duitsland.
Farrelly zou door een cliënt ooit omschreven zijn als ‘de liefste en meest begripvolle man, verpakt in de grootste rotzak ter wereld’. “Als therapeut en coach moet je ermee kunnen leven dat cliënten je niet altijd even graag zien”, zegt Ingrid Crollet. “De mix van humor, uitdaging en een liefdevolle relatie is essentieel. Provocatie zonder liefdevolle houding wordt agressie en dat leidt nergens toe. Mensen worden nooit uitgelachen. Er wordt enkel gelachen met de dingen die hen dwarszitten.”
Toch dringt zich de vraag op of en wanneer de provocatieve aanpak te ver gaat. “Mensen zijn veel sterker dan meestal wordt aangenomen. Iedereen is zijn eigen ergste criticus. De allerkleinste gedachten en de grootste angsten hebben we al lang tegenover onszelf uitgesproken nog voor iemand anders erover begint. Een provocatieve coach zegt niets wat de cliënt nog nooit zelf heeft bedacht”, weet de coach. “Daarin schuilt ook de grote kracht, want door cliënten te confronteren met hun ergste gedachten en angsten, worden die bespreekbaar. De provocaties zijn soms zowel ongemakkelijk als hilarisch, maar ze creëren wel lucht en relativering. Daardoor stellen cliënten zich kwetsbaar op en staan ze open voor verandering.”
Traditioneel
Provocatieve coaching staat meestal niet op zichzelf. “Ik zie het als een aanvulling op traditionele coaching. Wie wil werken aan zijn assertiviteit of zijn leiderschapskwaliteiten wil versterken, moet je handige tips en concrete strategieën aanreiken. Die vereisen wel dat mensen bereid zijn het anders aan te pakken. Anders blijf je rondjes draaien rond een problematische situatie waarvan je met de cliënt alleen maar kan bespreken dat strategie na strategie faalt. Provocatieve coaching kan dat stramien doorbreken”, zegt Ingrid Crollet.
Bovendien tonen de meeste mensen tijdens een sessie het gedrag waardoor ze ook in werksituaties blokkeren. “Het is een actieve diagnose. Iemand komt binnen en meteen duik je samen in het probleem. Je gaat zijn gedrag en denkwijze versterken en uitvergroten. De andere daar emotioneel bewust van maken. Als je hen een spiegel voorhoudt, schieten mensen wel in gang”, besluit Crollet.
Sven Vonck
“De mix van humor, uitdaging en een liefdevolle relatie is essentieel. Provocatie zonder liefdevolle houding wordt agressie en dat leidt nergens toe” Ingrid Crollet
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier