Prikkelbare darmen

Sommige mensen klagen geregeld over buikpijn, een opgeblazen gevoel, een opgezette buik of een onregelmatige of veranderende stoelgang. De symptomen komen en gaan, soms jaren na elkaar. Deze aandoening wordt prikkelbare darm genoemd, spastisch colon of irritable bowel syndrome (IBS). Ze komt ongeveer tweemaal vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Niet alleen kan ze erg hinderlijk zijn, ze is ook verantwoordelijk voor veel werkverlet en hoge medische kosten.

De slachtoffers moesten in het verleden vaak diverse tests ondergaan omdat dezelfde symptomen voorkomen bij andere maagdarmziekten. Als de testresultaten normaal bleken, bleef één diagnose over: een prikkelbare darm. Sinds kort pakt men het anders aan. Iemand met een prikkelbare darm hoeft geen dure onderzoeken meer te ondergaan. Artsen beoordelen de klachten nu op een aantal criteria (zie kader). Panikeren is dus niet nodig.

Tweelingen

Hoe de darm zo prikkelbaar wordt, weet men niet zeker. Wel hebben darmspecialisten de jongste jaren meer inzicht gekregen in de factoren die tot de aandoening leiden. Dat een psychologisch onevenwicht aan de oorzaak ligt, is eigenlijk niet bewezen, maar acute stress doet bepaalde hormonen vrijkomen die de gevoeligheid en de bewegingen van de darm beïnvloeden. Ook voor erfelijke aanleg bestaat er onvoldoende bewijs.

Een prikkelbare darm komt wel dubbel zo vaak voor bij tweelingen. Voorts treden de symptomen vaker op na een bacteriële maagdarminfectie. Welke rol die ontsteking precies speelt, is niet duidelijk. Ten slotte bestaat er ook geen zekerheid over het verband tussen een prikkelbare darm en bepaalde voedingsmiddelen. Volgens sommige mensen ontstaan hun klachten nadat ze iets verkeerds hebben gegeten of gedronken. Maar dat is zoeken naar een naald in een hooiberg.

Maag en darmen kunnen alleen normaal functioneren als de spieren in de darmwand goed samenwerken met ons zenuwstelsel. De zenuwen in onze darmen bestaan uit miljoenen cellen, die deels onafhankelijk van de hersenen werken. Gaat er iets mis in de coördinatie of communicatie tussen de zenuwen, de spieren en de hersenen, dan worden de darmbewegingen verstoord of verandert de gevoeligheid. Dat zijn kenmerken van een prikkelbare darm.

De oorzaak wordt daarom gezocht in serotonine. Dat is een neurotransmitter die signalen tussen de zenuwen uitzendt. Meer dan 90 % van de serotonine in ons lichaam zit in de darmen. De rest bevindt zich in de hersenen en de bloedplaatjes. Serotonine zorgt voor de communicatie tussen de hersenen en het darmzenuwstelsel. Bovendien vergemakkelijkt ze de interactie tussen de zenuwen en de spieren in de darmen. Alles wijst erop dat een slechte werking van de serotonine of van de signaalfunctie leidt tot buikpijn, een veranderende stoelgang en een opgeblazen gevoel.

Gedragstherapie

Tot voor kort bestond er geen effectieve behandeling. Sommige therapieën hadden zelfs neveneffecten of leidden tot andere darmklachten. Omdat we nu meer weten over de rol die serotonine speelt, ontwikkelt de farmaceutische industrie geneesmiddelen die de werking ervan beïnvloeden.

Vaak worden antidepressiva voorgeschreven. Maar er bestaat geen overtuigend bewijs dat deze producten helpen. Ze kunnen wel heilzaam zijn voor mensen met een psychiatrische achtergrond die geen baat vinden bij andere therapieën.

Ook gedragstherapie (zoals relaxatietraining) is nuttig. Die techniek is weliswaar een onderdeel van een behandelingsplan, maar zou de darmklachten met de helft kunnen verminderen. Specialisten die deze therapie geven, zijn echter dun gezaaid. (T)

hoofdredacteur bodytalk

Marleen.finoulst@bodytalk.be

Marleen Finoulst