Philips ziet het licht

Philips zet stevig in op zijn lichtactiviteiten. Vooral voor leds verwacht de marktleider een grote toekomst.

Liggen uw pakjes onder een kerstboom met leds? Dan is u mee met de tijd. Zoals Philips, dat begrijpt dat er veel geld te rapen valt met een technologie die maar één vijfde van een gloeilamp verbruikt en naar schatting 50.000 uur meegaat. Dat is meer dan elf jaar aan twaalf uur per dag. “Leds voor kerstverlichting zijn een goede keuze”, zegt Marijke Lieben, productmanager verlichting bij Ikea België. Net als Philips promoot Ikea ‘groene’ verlichting en Marijke Lieben voorziet een snelle uitbreiding van haar led-assortiment, ook al omdat het zo creatief in de woonomgeving kan worden ingepast.

Vergeet dus dat licht een oubollige industrie zou zijn. Philips investeerde het afgelopen jaar liefst 4,3 miljard dollar (3,15 miljard euro) in overnames in de lichtbranche. Eind november nam het voor 1,8 miljard euro de tweede grootste Amerikaanse armatuurfabrikant Genlyte over, met de bedoeling zijn led-technologie ook in de VS te introduceren. Licht is één van die domeinen waarin Philips een “Senseo”-effect nastreeft. “Een product als de Philips Wake-up Light is echt innoverend. Het combineert hun knowhow in verlichting en elektronica met hun marktkennis”, zegt algemeen directeur Vic Ragoen van Van den Borre, verwijzend naar de “ontwaaklamp” die Philips dit jaar uitbracht (en die overigens een 75W gloeilamp gebruikt).

“We hebben in de laatste paar jaren waarschijnlijk een beetje meer geïnvesteerd in verlichting dan in onze andere activiteiten”, bevestigde financieel directeur Pierre-Jean Sivignon van Philips bij de aankondiging van de Genlyteacquisitie. Met de overname deed Philips een van de laatste donkere plekken in zijn geografisch bereik oplichten, de Amerikaanse markt voor verlichtingsarmaturen.

Begin dit jaar betaalde Philips al 590 miljoen euro voor het Belgische Partners in Lighting, de holding boven Massive. In augustus kochten de Nederlanders de Amerikaanse snelgroeier Color Kinetics, een specialist in architecturale led-verlichting. Nettoprijskaartje: 516 miljoen euro. En kort daarvoor kocht Philips Lighting Technologies International, een fabrikant van xenonlampen, en het Canadese TIR Systems, dat modules maakt voor armatuurfabrikanten.

Verticale integratie

Philips is nu de belangrijkste leverancier van lampen wereldwijd, vóór Osram (Siemens) en General Electric. Maar het is ook de grootste producent van armaturen en verlichtingselektronica, waarin het onder meer concurreert met het Oostenrijkse Zumtobel. “Philips controleert nu de volledige waardeketen in led en klassieke verlichting, iets wat Siemens en GE ontbreken”, noteerde investeringsbankier JP Morgan in een commentaar op de deal, die Philips ook toegang geeft tot ontwerpers en architecten. Alleen in Japan zit Philips niet in de top 3, behalve dan in autoverlichting.

De wereldmarkt voor verlichting als geheel is gezapig en groeit volgens finan- cieel directeur Pierre-Jean Sivignon van Philips met amper 3 %. Philips groeit organisch zelf 6 %. Met 12,7 % winst voor afschrijvingen en financiële kosten is verlichting ook de tweede meest winstgevende business van Philips, na huishoudapparaten.

Maar achter die façade van gestage groei zitten voelbare verschuivingen in de verlichtingsindustrie, die in België volgens Agoria vorig jaar goed was voor 651 miljoen euro omzet en 4436 banen, met productiecentra als Philips Turnhout of Havells Sylvania in Tienen. Analist Andreas Willi van JP Morgan verwacht een groeiversnelling onder druk van vier elementen: de nakende regulering op het gebruik van gloeilampen, de regelgeving op energie-efficiëntie in gebouwen, de hogere elektriciteitsprijzen en nieuwe lichtvormen, zoals led.

Lampenfabrikanten hebben niet het probleem van de auto-industrie, die een onevenredig groot deel van zijn winst uit zijn meest energieverslindende modellen haalt. Integendeel zijn ze helder genoeg om op een snellere vervanging van het bestaande arsenaal aan te sturen.

Volgens hun belangenvereniging, de European Lamp Companies Federation (ELC), gaat ongeveer 14 % van de elektriciteit in de EU op aan verlichting. Nieuwe technologie zou die factuur met 17,5 miljard euro per jaar aan operationele kosten kunnen bekorten en de Unie helpen om haar doel te halen om in 2020 20 % minder energie te verbruiken, argumenteert ELC. “Vandaag gebruikt nog 75 % van de kantoren inefficiënte buislampen”, geeft ze als voorbeeld mee. En uiteraard vraagt de lampenlobby aan de Europese Commissie om foute producten van de markt te duwen en om de vraag naar energiebesparende modellen te stimuleren. Spaarlampen beginnen gloeilampen ook werkelijk meer en meer te benaderen. “De nieuwe modellen starten onmiddellijk, in tegenstelling tot vroeger, en ze kunnen ook gebruikt worden met een dimmer”, demonstreert Marijke Lieben in de verlichtingsafdeling van Ikea. Fedis, de Belgische organisatie van de distributie, zei vorige week dat haar leden tegen 2010 geen gloeilampen meer zouden inkopen en riep de regering op om de btw en de recupelbijdrage op spaarlampen te verlagen.

Met dat soort vrienden kan een lampenfabrikant niet verliezen.

Zuinigheid is niet enkel winst

Spaarlampen gaan vijf keer langer mee en dat doet op termijn de vervangingsmarkt krimpen, waarschuwt Andreas Willi van JP Morgan. Philips, dat 44 % van zijn verlichtingsomzet uit lampen haalt, mag op de thuismarkt dus een terugval verwachten, na een aanvankelijke groeiversnelling, zelfs al neemt het aantal lichtpunten in de hypothese van JP Morgan jaarlijks met 4 % toe. De producten voor functionele verlichting – winkels, scholen, kantoren – profiteren dan weer van de mogelijk 50 % hogere investeringskosten die aan energie-efficiënte verlichting vasthangen. In straatverlichting ziet JP Morgan al helemaal een boem. “Vandaag worden straatlampen elke dertig jaar vervangen. Stel dat regulering en de hogere elektriciteitsfactuur je motiveren om hen elke twintig jaar te vervangen, dan groeit je markt een tijdlang met 50 %.” Dat is goed nieuws voor Philips België, dat volgens communicationmanager Sam Van Dyck 70 % van de Belgische straatverlichting levert. Alles samen verwacht Philips een groeistijging in verlichting met 7 %.

Iedereen is het erover eens dat leds de niche met de grootste groei zullen zijn, ondanks hun prijs, die volgens Groen Licht Vlaanderen “drie tot vijf keer duurder” is dan andere verlichtingsbronnen. Osram (Siemens) haalt volgens JP Morgan al een hoger aandeel van zijn omzet uit leds (12 %) dan Philips (5 %), dat sinds 1999 in leds zit via de Californische fabrikant Lumileds.

Leds in koplampen

“Het rendement van leds stijgt bijna week na week. De beste koudwitte leds halen nu tussen 65 en 80 lumen per watt. Warmwitte leds liggen rond 50 lumen. Je kan leds nu vergelijken met spaarlampen, die ongeveer 65 lumen per watt halen”, zegt Catherine Lootens van Groen Licht Vlaanderen, dat onderzoeksprojecten rond energiezuinige verlichting ondersteunt en een Vlaams kennis- centrum voor energie-efficiënte verlichting uitbouwt.

Begin deze maand riep het piepkleine Italiaanse dorpje Torraca in Campanië zich uit tot ‘s werelds eerste “led-stad” op basis van zijn nieuwe straatverlichting. Een handige marketingstunt, want het Vlaamse Uitrusting Schréder Bornem voorzag in mei al de Rivapromenade in het Kroatische Split van een straatverlichting met leds. Lexus, Cadillac en Audi hebben voor het eerst led-koplampen op productiemodellen aangekondigd. Maar het is vooral in architecturale en decoratieve verlichting dat leds een enorme opgang maken. Brusselaars kunnen zich al bijna een jaar vergapen aan de led-verlichting van de Dexiatoren op het Rogierplein, een ontwerp van lichtarchitecte Barbara Hediger op een installatie van het Italiaanse Space Cannon. Niet enkel verbruik en duurzaamheid pleiten daar voor leds. “Openbare aanbestedingen schenken nu ook aandacht aan lichtvervuiling. Die heel fijne bundels van led-licht kan je echt controleren”, zegt business development manager voor verlichting An Moors van Cebeo, de partner van Philips bij een recente reeks led-evenementen. Cebeo, veruit de grootste Belgische distributeur van elektrotechnisch materiaal, haalt nu 52 miljoen euro omzet uit verlichting. De groei is 17 %, zegt An Moors. Led maakt voorlopig nog maar 3 tot 4 % van haar omzet uit, maar dat verandert. “De meeste leveranciers verwachten dat leds over vijf jaar een tiende van hun omzet uitmaken”, zegt ze.

Ook kansen voor België

België heeft geen led-producenten zoals Philips Lumileds, Osram, Nichia of Cree. Er zijn wel kansen in de ontwikkeling van toepassingen, componenten en armaturen, stipt Catherine Lootens aan. Philips Brugge ontwerpt mee de AmbiLight tv-lijn van Philips, waarin het beeldscherm omrand is met led-licht dat zich aanpast aan de kleuren op het scherm. Erea, een filiaal van Niko dat vooral transformatoren voor halogeenlampen produceert, is ook in modules en voedingen voor led-verlichting actief, met de led-verlichting van het Atomium als meest zichtbare trofee. Een andere led-promotor is Etap, de lichtarmatuurfabrikant uit Malle die vandaag al meer dan 30 % van zijn omzet in noodverlichting, uit systemen op basis van leds haalt, zegt gedelegeerd bestuurder Johan Segers. “Ik acht het perfect mogelijk dat binnen vijf tot tien jaar alle noodverlichting met leds wordt uitgevoerd”, voorspelt hij. Etap nam begin dit jaar de activiteiten van Led Design Innovation uit Drongen over, een ontwerper van lichtarmaturen rond leds.

Toch blijven leds nicheproducten. Etap focust op industriële verlichting. Led vormt er minder dan 3 % van de omzet, noodverlichting buiten beschouwing gelaten. “In functionele verlichting in de kantoren en de industrie staat led nog veraf”, meent ook Guy Geens, gedelegeerd bestuurder van energiebesparingsadviseur Fines in Antwerpen. Hij verwijst naar de 95 tot 105 lumen per watt die moderne fluorescentielampen (“tl-buizen”) halen, vergeleken met, volgens hem, ongeveer 40 lumen per watt voor led. Ook An Moors preciseert dat het grote geld momenteel zit in “relighting”, het vervangen van lampen door zuiniger modellen of door betere armaturen en “intelligente” verlichting, waarin ze een groei ziet van 10 tot 15 %. Etap heeft zopas nog een filiaal opgericht, Excellum, dat een Canadees systeem voor intelligente verlichting gaat distribueren.

“Met de overname van Genlyte anticipeert Philips op de verkleining van de vervangingsmarkt. De groei zit in de installatie van innovatieve verlichtingsoplossingen”, klonk het bij de aankondiging van de Genlyteovername. Catherine Lootens van Groen Licht Vlaanderen verwacht dat de lange levensduur van leds leidt tot armaturen waarin de leds niet te vervangen zijn. “We gaan naar een alles-in-éénarmatuur, vandaar de belangstelling van Philips voor wat zij ‘ledinaires’ noemen ( nvdr – naar het Engels voor armatuur, luminaire)”, zegt ze.

Tegelijk pleit ze voor voorzichtigheid. De teleurstellende ervaring met de kwaliteit van de eerste spaarlampen ligt nog vers in het geheugen. Leds zelf zijn koud, maar de elektronica erachter wordt warmer naargelang de led meer vermogen heeft. Die warmte bedreigt op haar beurt de levensduur van de led, een aspect waaraan de industrie zeer actief sleutelt.

In de kerstboom hoeft dat geen probleem te zijn. “Leds zijn echt beter qua veiligheid en zuinigheid. Voor de kerstversiering heb je niet echt topkwaliteit nodig en je kan met kleuren spelen. Het is een ongevaarlijke piste om leds te introduceren”, zegt Catherine Lootens.

Door Bruno Leijnse