PENSIOENEN

In Centraal-Europa is de pensioenhervorming een hot issue. Heel wat landen onderzoeken de overgang van het huidige repartitiestelsel (de werkenden van nu betalen voor de ouderen van nu) naar een kapitalisatiestelsel (iedereen spaart voor zijn eigen pensioen later). Sommigen hebben al een blauwdruk klaarliggen.

Barbara Fakin weet er als Sloveense alles van. In het academiejaar 1996-1997 was ze visiting scholar aan de Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix te Namen. Ze maakte toen een studie over de pensioenhervorming.

Doel van de studie is aan te tonen hoe een hervorming van het pensioensysteem in Centraal-Europa kan bijdragen tot een hogere economische groei. In de analyse wijst de auteur op een aantal specifieke kenmerken voor de regio. Zo zijn er bijvoorbeeld erg losse toegangscriteria, wat het aantal gepensioneerden fors de hoogte heeft ingejaagd. Een combinatie van een lage geboortegraad, een loonsstijging die lager is dan de marktrente, en een hoge return op investeringen, maken dat de productiviteit van kapitaal hoger zal liggen dan de gecombineerde toename van bevolking en lonen. Dat schept mogelijkheden om een hervorming door te voeren.

Een overschakeling van systeem kost veel geld, omdat de huidige generatie voor zichzelf begint te betalen. Maar dat mag niet ten koste gaan van de huidige gepensioneerden. Er is dus een dubbele factuur. De beste oplossing ligt daarom in een combinatie van pensioensystemen. De Wereldbank stelt voor de pensioenleeftijd met drie tot vijf jaar te verhogen en tegelijkertijd een multipijlersysteem op te zetten. De eerste pijler is een verplicht openbaar repartitiestelsel dat gefinancierd wordt door belastingen, de tweede pijler is een verplicht en volledig door bijdragen gedekt kapitalisatiestelsel, de derde pijler is een vrijwillig individueel kapitalisatiesysteem.

De vraag is hoe zo’n overgang kan gefinancierd worden. Volgens Barbara Fakin staan daar voor Centraal-Europa essentieel vier instrumenten voor ter beschikking:

het aangaan van (binnenlandse) overheidsschuld;

inkomsten vanuit de privatisering van staatseigendommen;

besparingen op de publieke uitgaven;

een verhoging van de consumptiebelasting en het invoeren van milieubelastingen.

Om die verhoging van belastingen verteerbaar te maken, is het van cruciaal belang dat de economie sneller groeit. Kan die groei niet worden gehaald, zal men verplicht zijn de huidige pensioenrechten af te bouwen.

Barbara Fakin, “Intergenerational effects of financing transition with social security transfers”, Cahiers de la faculté des sciences économiques, sociales et de gestion, n° 32, maart 1998, 54 blz., Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix, Namur.