Pas de statuten aan

De overdracht van een familiale onderneming aan de volgende generatie verloopt vlotter als u eerst de statuten aanpast. Dat is eenvoudig en kost niet veel.

Wie een familiebedrijf overdraagt aan zijn kinderen heeft dikwijls een aantal wensen zoals het behoud van de voorlopige controle over zijn vennootschap, de schoonfamilie buiten het familiebedrijf houden en de kans op overnames minimaliseren. Dat kan na een eenvoudige aanpassing van de statuten. De statuten van de meeste familiebedrijven zijn dezelfde als die voor een gewone bvba of nv. Dat is logisch, want bij de oprichting werkt de notaris met modellen die hij maar een klein beetje aanpast aan uw specifieke wensen.

Na verloop van tijd is het de moeite om de statuten tegen het licht te houden. Ga eerst na wat echt belangrijk is. Onderzoek vervolgens in samenspraak met een advocaat of een vermogensplanner hoe de statuten op maat moeten worden gesneden om die doelstellingen te bereiken.

Uiteraard zijn er dikwijls juridische grenzen. U kunt wel wensen dat u levenslang bestuurder blijft en onafzetbaar bent met maar één aandeel, maar dat is bij een nv juridisch niet haalbaar. Het is dus belangrijk dat uw wensen juridisch worden afgetoetst. Daarna moet u naar de notaris, dat kost zo’n 800 euro. Wie zijn statuten op maat laat maken, kan kiezen uit tientallen mogelijkheden. We geven twee concrete voorbeelden die vaak voorkomen.

Behoud de controle

Veel bedrijfsleiders willen de controle behouden na een schenking aan hun kinderen. Zo is het familiebedrijf al weg uit het vermogen voor de latere successierechten, maar ideaal is dat u voorlopig nog de baas blijft. Vaak wil de bedrijfsleider die controle combineren met een stuk inkomen uit de vennootschap. In die gevallen is het van belang welk soort vennootschap u hebt. We gaan ervan uit dat het familiebedrijf een nv of bvba is.

Voor een familiale bvba

Wie een bvba heeft, kan alle aandelen aan zijn kinderen schenken op één aandeel na. Bij een bvba zijn de aandelen altijd op naam, zodat de schenking moet gebeuren via een Belgische of Nederlandse notaris. Maar vóór u gaat schenken, laat u in de statuten bepalen dat voor de beslissing van de algemene vergadering unanimiteit nodig is. In deze statuten benoemt u zich bovendien als statutair zaakvoerder. Hierdoor hebt u met één aandeel een vetorecht tegen uw afzetting als zaakvoerder. Indien u dat wenst, kunt u in de statuten ook al een zaakvoerder-opvolger aanduiden, bijvoorbeeld uw partner of oudste dochter. U kunt ook een bezoldiging statutair laten vastleggen.

Voor een familiale nv

Als u levenslang bestuurder wilt zijn van een familiale nv, dan is dat minder eenvoudig. Daarvoor moet u meerderheidsaandeelhouder zijn en blijven. Als bestuurder van uw nv kunt u op elk moment en zonder motivering door de algemene vergadering, bijvoorbeeld de kinderen aan wie u schonk, ontslagen worden. Een gewone meerderheid volstaat in principe, afwijkingen kunnen niet in de statuten. U kunt de nv wel omvormen naar een bvba of een andere vennootschapsvorm. De omvorming naar een bvba is een goede strategie als het om een kleine nv gaat. Wie een vennootschap wil omvormen, moet een strikte procedure volgen. Een bedrijfsrevisor moet een verslag maken en u moet hiervoor naar de notaris. Dat kost minstens 2500 euro.

Een andere oplossing is dat de bedrijfsleider alleen de naakte eigendom schenkt aan zijn kinderen en zelf het vruchtgebruik behoudt. Belangrijk daarbij is dat u duidelijk in de statuten zet dat de vruchtgebruiker en dus niet de naakte eigenaar stemrecht heeft. Dit heeft als belangrijk gevolg dat de kinderen pas volle eigenaar worden bij uw overlijden en dat u tot die periode ook recht hebt op de dividenden als vruchtgebruiker. In de praktijk vinden velen dit te verregaand. Een betere oplossing bestaat erin de aandelen eerst te schenken en dan een maatschap op te richten, waarin u en de kinderen de aandelen van de nv inbrengen. Dit laat u best begeleiden door een fiscaal advocaat of een vermogensplanner.

Zet de schoonfamilie buitenspel

U wilt uw aandelen overdragen aan uw twee kinderen, maar u wilt vermijden dat als één overlijdt de kleinkinderen de aandelen verkopen. Of dat uw schoondochters, die normaal het vruchtgebruik erven, zich met de zaken gaan bemoeien.

Voor een familiale bvba

In de meeste statuten staat de wettelijke regeling die bepaalt dat “de overdracht van de aandelen slechts geldig kan gebeuren mits instemming van ten minste de helft van de vennoten die ten minste drie vierde van het kapitaal bezitten”. Belangrijk is dat deze regel niet geldt als de aandelen van het familiebedrijf overgaan naar de kinderen of de echtgenoot van een aandeelhouder. U kunt in de statuten laten opnemen dat geen enkel aandeel kan overgaan naar de erfgenamen of de partner van de aandeelhouder zonder toestemming van de andere aandeelhouder. Voor een statutenwijziging is drie vierde van de stemmen nodig, dus u past ze best aan vóór u gaat schenken. Als uw oudste zoon overlijdt, kunnen zijn kinderen geen aandeelhouder worden zonder dat uw jongste zoon toestemt.

Voor een familiale nv

Voor een nv geldt geen overdrachtsbeperking, want een nv is in principe een open vennootschap waarbij de overdracht van aandelen volledig vrij is. Nochtans kunt u juridisch wel de overdracht beperken in uw statuten als u dat wenst, zoals bij een bvba. U kunt in de statuten bepalen dat de aandelen niet kunnen overgaan naar iemand anders, ook niet naar de erfgenamen, zonder goedkeuring van de andere aandeelhouders of de raad van bestuur. Juridisch is dat een goedkeuringsclausule. Daaraan koppelt u een clausule die voorziet in een voorkooprecht. Voor deze statutenwijziging is ook een meerderheid van drie vierde nodig, zodat u de statuten best vooraf aanpast.

JOHAN STEENACKERS

Bekijk met een advocaat of een vermogensplanner hoe de statuten op maat moeten worden gesneden om aan uw wensen te voldoen.