OVERLEEFT HONGKONG CHINA ?

Afgelopen dinsdag, op 1 juli, werd in Hongkong de Britse vlag gestreken. ‘s Werelds zevende handelsmogendheid, tot dan een Britse kroonkolonie, gaat voortaan door het leven als een Chinese Special Administrative Region. Over de voormalige Britse kroonkolonie schreef Lukas De Vos een boek met de titel Hongkong – van Brits bastion tot Chinees bruggenhoofd (uitgeverij Scoop). De Vos is journalist bij Radio Vlaanderen Internationaal en volgt al jaren de evolutie rond Hongkong en China op de voet.

TRENDS. Na 156 jaar verlaten de Britten Hongkong, hun laatste kolonie in Azië. Wat is hun grootste verdienste ?

LUKAS DE VOS. De grootste verwezenlijking van de Britten is ongetwijfeld de introductie van de vrijhandel. Dankzij die vrijhandel is Hongkong welvarender geworden dan Groot-Brittannië. Daarbij hadden de Britten wel de tijd als bondgenoot. De vele, rijke vluchtelingen die naar Hongkong trokken uit schrik voor de burgeroorlog in China, de Japanse invasie en Mao Zedong nestelden zich in het rustige havengebied van Hongkong. Dankzij de ondernemingsdrang van deze Chinese bevolking werd Hongkong een welvarend gebied. Eigenlijk toonde Londen na de Tweede Wereldoorlog maar weinig interesse meer voor het gebied. De enige belangstellenden in Groot-Brittannië waren de koloniale firma’s, de zogenaamde hongs. Ondernemingen als Swire & Sons en Jardine Matheson streken in het gebied veel geld op.

Wat zijn dan de negatieve punten van het Britse kolonialisme in Hongkong ?

De Britten organiseerden een zeer strikte scheiding tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Eigenlijk stelden ze in Hongkong een de facto apartheidsregime in. Chinezen konden maar moeilijk opklimmen op de maatschappelijke ladder. De Britten pasten een verdeel-en-heers-politiek toe en traden desnoods vrij repressief op. Van een botte onderdrukking zoals de Belgen in Congo organiseerden was er evenwel geen sprake. De Britten hebben zich altijd verzet tegen elke vorm van democratisering. De enige persoon die in Hongkong een beperkte vorm van democratie wilde invoeren, was gouverneur Mark Young in ’46. Londen heeft dat plan evenwel, mede onder druk van de hongs, gesabotteerd.

Hoe evalueert u de regeerperiode van de laatste Britse gouverneur Chris Patten ?

Patten had bij zijn benoeming maar weinig voeling met China en de Chinese cultuur. Daardoor ging hij aanvankelijk een beetje onbehouwen tewerk. Tegelijk is zijn optreden bevorderlijk geweest voor de invoering van meer democratie in Hongkong. In tegenstelling tot zijn voorgangers werd hij zeer vijandig behandeld door de Chinese regering. Na zijn eerste en enige bezoek aan Peking werd hij tot persona non grata uitgeroepen. Eigenlijk verloren de Chinezen al tijdens de Tweede Wereldoorlog alle respect voor de Britten. Groot-Brittannië deed toen geen enkele moeite om Hongkong tegen de Japanse agressor te verdedigen. De Chinezen zagen dit als een belediging. Het dun laagje Brits vernis dat nu nog over Hongkong hangt, zal dan ook snel verdwenen zijn. Er is niemand nog echt pro-Brits in het gebied.

Hoe ziet u het gouverneurschap van Tung Chee-Hwa tegemoet ?

Tung Chee-Hwa is een verdoken zetbaas van China. Hij is scheepsmagnaat en eigenaar van de Orient Overseas Containerline. Het imperium van Tung werd midden de jaren tachtig door Henry Fok uit de naburige Portugese kolonie Macao gered. Dit gebeurde met de steun van China. En Henry Fok is de man van de gokpaleizen in Macao. De stap naar de triaden, de Chinese maffia, is klein. Henry Fok is met goedkeuring van China dan ook de macht achter Tung. Tung heeft veel geïnvesteerd in China en kan dus, indien nodig, makkelijk onder druk worden gezet. Het is ook geen toeval dat er recentelijk onder de triaden in Macao een ware oorlog is losgebarsten. Het conservatisme van Tung die gelooft in het confucianisme en de traditionele Chinese familiestructuren met hun respect voor gezag is voor Peking natuurlijk ook een pluspunt.

Wat is uw vrees voor de toekomst ?

Hongkong staat voor een reeks uitdagingen. Ten eerste dreigt er een taalprobleem, vergelijkbaar met de situatie in Brussel. Alleen wie het Mandarijns het door Peking opgedrongen Noord-Chinees machtig is, maakt kans op promotie. Ten tweede kan men zich afvragen wat er zal gebeuren met al die Chinese bedrijven die in Hongkong naar de beurs komen en zo miljarden verslepen naar China ? Wie zal controleren of ze wel correcte jaarrekeningen publiceren ? Het risico op allerlei schandalen is groot. Ten derde zou Shanghai over twintig jaar wel eens een stevige rivaal van Hongkong kunnen worden. Ten vierde moet men zich op het gebied van de mensenrechten niet al te veel illusies maken : de Verenigde Staten zullen de toestand in Hongkong ondergeschikt maken aan hun relaties met Peking. Problematisch is dat Hongkong altijd een opstandig karakter heeft vertoond ; een liefdesrelatie met Peking is er nooit geweest. China bestaat eigenlijk uit een reeks China’s die sterk van elkaar verschillen. De drang naar meer politieke vrijheid en de etnische tegenstellingen kunnen samen met een economische crisis tot een zeer explosieve mix leiden.

Wat kunnen Belgie en zijn ondernemers hier doen ?

Aangezien 80 % van de economie gereserveerd is voor de grote Chinese families moeten wij ons, op enkele uitzonderingen na, concentreren op de overblijvende 20 %. Daarbij moeten de Belgen beseffen dat de échte markt zich niet in, maar wel rond Hongkong situeert. Daarnaast moet men er rekening mee houden dat de rol van de Britse hongs snel afneemt. Ten slotte is het belangrijk dat we naar Hongkong kwalitatief hoogstaande diplomaten blijven sturen. Het zou onverstandig zijn van onze regering om de prachtige residentie in Hongkong te verkopen. Het geeft een verkeerd signaal aan de Chinezen. De indruk onstaat alsof we er slechts tijdelijk zijn en Hongkong voor ons niet belangrijk is. De residentie verkopen is synoniem met gezichtsverlies lijden. Dat, terwijl Hongkong voor ons bedrijfsleven juist zo interessant is.

Willy Van Damme

LUKAS DE VOS (RADIO VLAANDEREN INTERNATIONAAL) De drang naar meer politieke vrijheid en de etnische tegenstellingen kunnen, samen met een economische crisis, tot een zeer explosieve mix in Hongkong leiden.