Overlast en boete

De gas-boetes zijn voortdurend in het nieuws. Wat houden die boetes in? Hoeveel kunnen ze u kosten? En hoe kunt u er protest tegen aantekenen?

Gemeentes kunnen een gas-boete opleggen — de afkorting staat voor ‘gemeentelijke administratieve sanctie’ — als een burger een inbreuk maakt op haar politie- of gemeentereglement. De opzet van die wetgeving is dat de gemeentes en de steden snel en efficiënt kunnen optreden tegen kleine criminaliteit en personen die overlast veroorzaken. De gas-boetes bestaan al enkele jaren, maar vanaf 1 januari 2014 wordt het systeem uitgebreid. Een maatregel die daarbij in het oog springt, is dat jongeren vanaf veertien jaar dan een gas-boete kunnen krijgen.

De gas-boetes krijgen heel wat kritiek. Maar de gemeenten zijn niet verplicht de strengere regels toe te passen; de gemeenteraad kan daarover zelf een beslissing nemen. Heel wat gemeentes en steden hebben verklaard dat ze niet van plan zijn de boetes voor minderjarigen strenger te maken.

Verschillen van gemeente tot gemeente

Aangezien de gas-boetes samenhangen met het lokale politie- of gemeentereglement, verschillen de feiten die met een gas-boete kunnen worden bestraft, van gemeente tot gemeente. Dat maakt het moeilijk om precies te weten wat strafbaar is en wat niet. Het is al moeilijk de regelgeving in zijn eigen gemeente te kennen, laat staan die in andere gemeenten. En vaak gelden die reglementen per politiezone of zelfs voor meerdere politiezones.

Een klassieke inbreuk zijn parkeerovertredingen, waarbij een bestuurder bijvoorbeeld zijn parkeerschijf vergeet te leggen of de parkeertijd overschrijdt. Ook kleine misdrijven — zoals vandalisme, sluikstorten, het toebrengen van slagen en verwondingen, kleine diefstallen, nachtlawaai — kunnen met een gas-boete worden bestraft, tenminste als het parket het daarmee eens is.

Andere strafbare handelingen zijn het afsteken van vuurwerk, het niet afficheren van de huurprijs als een woning wordt verhuurd, wildplassen, het veroorzaken van lawaaioverlast, grasmaaien op zondag, het te vroeg buitenzetten van het huisvuil, het achterlaten van hondenpoep langs de openbare weg of het overdreven geblaf van honden.

Geldboete of gemeenschapsdienst

Het politie- of gemeentereglement bepaalt welke boete voor welke inbreuk kan worden opgelegd. Vanaf 1 januari 2014 bedraagt dat bedrag maximaal 350 euro voor volwassenen en 175 euro voor minderjarigen. Maar in de meeste gevallen ligt de boete onder die maxima.

Een alternatief voor de geldboete is dat een gemeenschapsdienst wordt opgelegd. De overtreder moet dan een opleiding volgen of enkele uren gratis werken, bijvoorbeeld bij een gemeentedienst. Voor volwassenen mag die gemeenschapsdienst maximaal 30 uur bedragen, voor minderjarigen 15 uur.

Niet alleen politieagenten en politieambtenaren kunnen een gas-boete opleggen; ook stadswachten, bewakingsagenten die zijn aangesteld door het gemeentebestuur, en provinciale en gewestelijke ambtenaren hebben dat recht.

Regels voor minderjarigen

Vanaf 1 januari 2014 kunnen minderjarigen vanaf veertien jaar een gas-boete krijgen. Maar voordat een minderjarige mag worden beboet, moeten heel wat formaliteiten worden afgehandeld. Eerst en vooral moet de gemeente de minderjarige en zijn ouders informeren over welke inbreuk werd begaan, en met welke sanctie die wordt bestraft.

Begaat een minderjarige een overtreding, dan krijgen zijn ouders daarover een aangetekende brief. Ze hebben vanaf dan vijftien dagen de tijd om hun opmerkingen — mondeling of schriftelijk — te geven en te melden welke opvoedkundige maatregelen ze eventueel nemen. De gemeente of de stad kan de ouders ook uitnodigen voor een ontmoeting, eventueel met de minderjarige erbij. Nadien wordt de zaak ofwel afgesloten, ofwel voortgezet.

Toch mag niet meteen een boete worden opgelegd. Eerst is een overleg met een bemiddelaar verplicht. Lukt het niet om daar tot een vergelijk te komen, dan kan de gemeente een gemeenschapsdienst voorstellen. Als de minderjarige daarop ingaat, mogen zijn ouders aanwezig zijn terwijl hij die dienst uitvoert. Wordt een boete opgelegd, dan moeten de ouders die betalen. De minderjarige heeft bij die procedure recht op een gratis advocaat.

In het verweer

Wie een boete krijgt en het daarmee niet eens is, heeft vijftien dagen de tijd om zich te verdedigen. Moet hij de boete toch betalen, dan kan hij de zaak voorleggen aan de politierechtbank. Hij heeft daarvoor een maand de tijd. Het kost wel 40 euro om zo’n procedure in te leiden; dat bedrag krijgt de burger terug als hij gelijk krijgt. Voor een minderjarige is de jeugdrechtbank bevoegd. Die procedure is kosteloos.

Het is mogelijk een beroep te doen op een advocaat om zich te verdedigen tegen een gas-boete, maar dat is vaak duurder dan de boete zelf. Een rechtsbijstandsverzekering betaalt die kosten mogelijk terug. Modeldocumenten die burgers kunnen gebruiken om zich te verdedigen tegen een gas-boete, zijn te vinden op de website www.justwatch.be/Justwatch.be/GAS.html.

JAN ROODHOOFT

De feiten die met een gas-boete worden bestraft, verschillen van gemeente tot gemeente.