Opnieuw investeren in Congo?

De senaatscommissie Buitenlandse Zaken publiceerde een nieuw rapport over het Belgische Afrika-beleid. Wat vindt Bernard de Gerlache, voorzitter van de Belgisch-Afrikaanse Handelskamer CBL-ACP, van deze zoveelste bundel goede voornemens?

B ernard De Gerlache is in Congo aandeelhouder van Texaf (een holding die actief is in textiel, carrières en mechanische ateliers) en van Luki (een kobaltverwerkend bedrijf). Hij is ook bestuurder bij Polytra (vervoerder van ertsen). De lijvige rapporten volgen elkaar op, maar wat zijn voor hem de vier prioriteiten in Congo?

BERNARD DE GERLACHE. “Het herstel van de rechtsstaat, van de infrastructuur, goede opleiding en gezondheidszorg. België kan daarvan de motor zijn, in overleg met de Wereldbank en de Europese Unie. De Europese Investeringsbank ( EIB) gaat 80 % van 23,7 miljoen dollar schulden kwijtschelden van het staatsmijnbedrijf Gécamines en 20 % spreiden over vijf jaar. Zo komt er EIB-geld vrij, ook voor privé-bedrijven die de Congolese staatsbedrijven – spoor, luchtvaart, elektriciteit, water enzovoort – kunnen helpen opkrikken. Niet door privatisering, want die activa zijn vandaag niets waard, wel in partnerships voor het managen van die staatsbedrijven. Texaf is bijvoorbeeld kandidaat met SN BrusselsAirlines en Afgo voor de grondbehandeling op de luchthaven van Ndjili (Kinshasa). Polytra wil de spoorwegen beheren en samen met Dredging en SeaInvest betrokken worden bij de haven van Matadi. Uit een fonds van 5 miljoen euro van Ontwikkelingssamenwerking worden vijf Belgische experts gedetacheerd in Congolese overheidsbedrijven.”

Is betere fiscale inning in plaats van een scheefgetrokken parafiscaliteit met ‘pseudo-belastingen’ ook geen prioriteit? Een risicovolle omgeving levert ‘durvers’ hoge returns op van 40 % en meer. Langetermijninvesteerders kunnen leven met returns van 10 % à 15 %.

DE GERLACHE. “Naarmate de rechtsstaat terugkeert, zullen minder snelle pay backs de norm worden. Daarom ook moet Congo zich onderwerpen aan internationale arbitrage die investeerders zekerheid biedt. Oneerlijke, grote concurrenten in de informele economie moeten aangepakt worden om de fiscale inkomsten te vergroten. Maar nu de Wereldbank de kraan opendraait, doet zich dat al voelen op de economie en de koopkracht. Neem Carrigres, de steengroeve van Texaf: die produceert vandaag 20.000 ton per maand, tegen 6000 in 2001-2002 omdat de bouw heropleeft.”

De mijnen van Gécamines kunnen meer opbrengen dan buitenlandse hulp. Hoewel de Wereldbank in september 2003 concrete aanbevelingen deed voor transparantie bij aanbestedingen in de mijnsector en de infra-structuurwerken, beweegt er niets. Waarom niet?

DE GERLACHE. “Gécamines behoudt zijn potentieel en kan als holding concessies toekennen na openbare aanbestedingen aan mijnexploitanten met geloofwaardige referenties en financiële slagkracht. Ik heb de indruk dat men stilaan orde op zaken wil stellen. Er zijn geen Belgische mijngroepen meer, geen ‘majors’ – tenzij Umicore, Lhoist of Sibelco ambitie zouden krijgen om te investeren -, maar we kunnen wel kleine of middelgrote mijnexploitaties aan, zoals Luki en Madsa uit Luik doen.”

Na de VN-rapporten over plundering van bodemrijkdommen wil de senaatscommissie structureel toezicht op mijnbedrijven. Ziet u een rol voor het Belgisch Nationaal Contactpunt (NCP) om de naleving van Oeso-gedragsregels te controleren?

DE GERLACHE. “Dan liever de Afrikaanse Unie of de EU. Het NCP werkt niet. Wij verkiezen echter onderlinge controle: onze handelskamer en het VBO hebben daartoe met de Congolese werkgeversorganisatie FEC een gedragscode opgesteld.”

En gelooft u dat wederzijdse controle onder gelijkgezinden geloofwaardig is? Het lijkt wel een clubje ‘alte Kameraden’.

DE GERLACHE. “Zij die in Congo gebleven zijn, mogen nu toch de vruchten plukken? Wij zijn de beste ambassadeurs om nieuwkomers wegwijs te maken. Als iedereen, zoals in België, bij openbare aanbestedingen dezelfde kansen krijgt, is er geen probleem.”

In een Congolese context, waar transparantie en vrije media nog altijd ijle begrippen zijn en algemeen belang ondergeschikt is aan eigenbelang? Dat gelooft u toch zelf niet?

DE GERLACHE. “Daarom zou het goed zijn dat internationale mediagroepen in Congo investeren. Maar ik zie rond de huidige president in Kinshasa politici die beseffen dat hun toekomstige politieke loopbaan afhankelijk is van de wederopbouw. Omdat de bevolking hen daarop zal afrekenen. Daarom moeten er verkiezingen komen. En wij Belgen moeten duidelijk maken dat wij niet langer ‘nonkels’ – de Noko – zijn op een paternalistische manier, maar dat we met de Congolezen partner-ships aangaan. Zo heeft de Congolese gedelegeerd bestuurder van Texaf aandelenopties. En als medeaandeelhouder kan hij ter verantwoording geroepen worden.”

Erik Bruyland

“We verkiezen onderlinge controle om de Oeso-regels na te leven.”