OPEN THE GATES

In de grote, stofvrije zaal, onder het schrille licht van neonbuizen, stond hij daar, de IBM-mainframe, het rekenmonster met duizend knipperende lichtjes en talloze kabels voor de aan- en afvoer van kennis. Hij verstookte evenveel energie als Zaventem bij nacht en een eenvoudige statistische berekening duurde toen nog een halve dag. Maar dat deed niets af aan ons ontzag voor de jumbocomputer. In de jaren zeventig was IBM een reus en had het monopolie in mainframes. IBM was de Microsoft van toen.

IBM kreeg in die jaren een rechtszaak aan zijn broek over misbruik van monopoliemacht. Net als Microsoft nu. Die rechtszaak bleek al gauw overbodig. Want de volgende ochtend kwam de pc en ‘s avonds was de mainframe verdwenen. In de jaren tachtig ging het trotse IBM door een diep dal. Posities in de informatie- en communicatietechnologie veranderen met de snelheid van het licht. Als het even niet oplet, is Microsoft zo zijn sterke marktpositie kwijt. Dan wordt de rechtszaak die nu tegen het bedrijf loopt net zo overbodig als die tegen IBM.

BROWSER.

Microsoft heeft met Windows een enorm marktaandeel (90%) in de markt voor besturingssystemen van pc’s. Gebruikmakend van die machtspositie zou Microsoft de concurrentie in de markt voor Internet-browsers hebben beperkt.

Een Internet-browser is een programma dat de gebruiker toegang verleent tot Internet. Netscape was tot voor kort marktleider. Het bedrijf had tussen de 60% en de 80% van de browsermarkt. Toen kwam Microsoft met een eigen browser ( Internet Explorer), ingebouwd in Windows. Het marktaandeel van Netscape zakte naar 45% (Internet Explorer heeft 50%). Volgens Netscape is dat de schuld van Microsoft, dat aan Netscape geen ruimte biedt binnen Windows. Volgens Microsoft is zijn browser gewoon beter dan die van Netscape. Dat komt mee omdat Internet Explorer naadloos is ingebouwd in Windows.

TITANENSTRIJD.

Over misbruik van een economische machtspositie gaat de zaak die de Amerikaanse federale overheid en negentien staten hebben aangespannen tegen Microsoft. Het is een titanenstrijd. Het is de strijd van het machtigste land tegen de rijkste man van de wereld. Het is de strijd van duurbetaalde advocaten tegen armtierige juristen van de overheid.

Wie de rechtszaak de afgelopen week heeft gevolgd, weet dat Microsoft heeft geblunderd als een beginneling toen bleek dat ze geknoeid hadden met videobeelden om het verschil in snelheid van Windows met en zonder Internet Explorer te illustreren.

CONCURRENTIE.

Microsoft heeft een topeconoom onder de arm genomen: Richard Schmalensee, decaan van de Sloan School of Management op het Massachusetts Institute of Technology (MIT), gewezen economisch adviseur van de Amerikaanse president George Bush en een autoriteit op het gebied van industriële organisatie. Maar ook de econoom van de overheid, Franklin Fisher, is geen kleine jongen.

Schmalensee geeft toe dat Microsoft met Windows weliswaar een monopoliepositie heeft, maar dat het bedrijf daar geen misbruik van maakt. Hij laat zien dat consumenten makkelijk toegang hebben tot andere browsers en die met groot gemak onder Windows kunnen draaien. Hij toont aan dat de quality adjusted price van Windows in de loop der jaren sterk is gedaald. De huidige prijs van het Windows-pakket is volgens Schmalensee slechts één zestiende van wat de winstmaximaliserende monopolieprijs zou zijn. De consument mag zich gelukkig prijzen. De prijs wordt laag gehouden omdat er voldoende concurrentie bestaat. Er is actieve concurrentie van Apple en van de besturingssystemen op handcomputers. En er is altijd dreigende concurrentie, want toetreding is relatief makkelijk. Als Windows te duur wordt, dan zijn er zo een paar computergeeks die een nieuw besturingssysteem op de markt brengen. Het op dit moment sterk opkomende Linux-besturingssysteem, bij elkaar geschreven door computeraars over heel de wereld en overal gratis verkrijgbaar, is daar een voorbeeld van.

BABY’S.

Er wordt nu druk gespeculeerd over de maatregelen die de overheid zou kunnen opleggen. Misschien wordt Microsoft opgesplitst in Baby Bills die tegen elkaar moeten concurreren, zoals men AT&T ooit heeft opgesplitst in Baby Bells. Er wordt gesuggereerd dat Microsoft zijn Windows-code moet vrijgeven. Dat is hetzelfde als vragen dat Coca-Cola zijn geheime formule voor zijn frisdrank prijsgeeft. Hier moet Bill Gates wakker van liggen. Maar het zal nog wel jaren duren voor deze zaak definitief wordt beslist.

DEUR.

Tegen die tijd is het waarschijnlijk niet meer nodig. Want eigenlijk is de pc een onding. Het is een verzameling van niet aan elkaar gerelateerde mogelijkheden. Je kan ermee rekenen, schrijven, spelletjes spelen, mailen en Internetten. Het valt te verwachten dat de pc straks uit elkaar valt in gespecialiseerde apparaten die al die functies afzonderlijk veel beter kunnen. Mailen en Internetten worden zeker aparte markten. Voor sommigen belooft de combinatie van mobiele telefoon en Internet gouden bergen. Als de pc uit elkaar valt, verdwijnt het monopolie van Microsoft. Voor de overheid hem onderuithaalt, slaat de technologie de deur dicht voor Gates. Het quiet life of the monopolist is hem niet gegund.

Prof. dr. Jules Theeuwes is Vlaming en hoogleraar economie aan de Universiteit Amsterdam.

JULES THEEUWES