“We hebben bewust de grootste zeepbel in overheidsobligaties uit de geschiedenis geblazen. Het grootste risico voor de globale financiële stabiliteit is een wanordelijke stijging van de rente op overheidsobligaties.” Die uitspraak komt van Andy Haldane, een gereputeerde directeur van de Britse centrale bank, in een getuigenis voor het Britse Parlement. De Bank of England benadrukte snel dat Haldane zijn persoonlijke opinie had gegeven, maar het is duidelijk dat centrale bankiers binnenskamers heel bezorgd zijn over het monster dat ze creëren op de financiële markten. Ze zijn niet aan hun proefstuk toe. In de jaren negentig bliezen ze via een (te) lange periode van soepel beleid de dotcombubbel, in de jaren 2000 de vastgoedzeepbel, en nu dus de obligatiezeepbel. Elke keer was er een nieuwe, nog grotere zeepbel nodig om het puin van de implosie van de vorige te ruimen. De beleidsmakers claimen dat ze nu doen wat ze moeten doen om deflatie en depressie te voorkomen, maar het mag duidelijk zijn dat we gevangen zitten in een gevaarlijke boom-bustcyclus, waaruit het steeds moeilijker ontsnappen is.
De getuigenis van Haldane dateert al van juni 2013, en de Bank of England durft, net als de Federal Reserve en de Europese Centrale Bank, de beleidsrente nog altijd niet te verhogen. De ECB heeft, net als een pak andere centrale banken, haar beleid de voorbije maanden zelfs nog fors versoepeld. De rente op overheidsobligaties zoekt nog steeds nieuwe dieptepunten op. Duitsland kan al op acht jaar lenen tegen negatieve rente. Zwitserland heeft dat privilege al op tien jaar.
In het spoor van de obligatiemarkten zijn ook de beurzen op recordjacht, met TINA (het anagram voor ‘There Is No Alternative) als onweerstaanbare sirene. In de keuze tussen een obligatie met een rendement van 1 procent en Europese aandelen die nog een gemiddeld winstrendement van 6 procent bieden, kiezen steeds meer beleggers voor aandelen. De Europese beurzen bieden dus een verleidelijk hoge risicopremie van 5 procent. Er schuilt wel een heel addernest onder het gras. Omdat de rente kunstmatig laag is, is deze risicopremie kunstmatig hoog. Zoals de Amerikaanse econoom Larry Summers ooit zei: het is niet omdat een fles ketchup van 2 liter dubbel zoveel kost als een fles van 1 liter, dat de ketchup juist geprijsd is. Het is dus niet omdat aandelen relatief aantrekkelijk geprijsd zijn ten opzichte van obligaties, dat beide markten correct gewaardeerd zijn.
De vraag van vele miljarden euro’s is: is er een zeepbel op obligatie- en aandelenmarkten? Het Internationaal Monetair Fonds zette in november 2014 een procedure op poten om zeepbellen te detecteren op basis van twee criteria. De eerste en belangrijkste vraag die elke belegger moet stellen is of hij nog een voldoende risicovergoeding krijgt. Is die vergoeding te laag, in de zin dat ze te ver afwijkt van de historische gemiddelde risicopremie, dan spreken we van een zeepbel en is een crash nooit ver weg. Een tweede eigenschap van een zeepbel is dat ze gepaard gaat met een verhoogde, zelfs koortsachtige handel. Als een lage risicopremie hand in hand gaat met verhoogde activiteit, dan mag het rode alarm afgaan en is er een zeepbel in de maak.
Dat concludeerde het IMF in november 2014. Er is (nog) geen gesynchroniseerde zeepbel op de wereldwijde beurzen. De risicopremies liggen grotendeels in lijn met de historische gemiddelden. Maar zoals gezegd, deze risicopremies zijn relatief interessant omdat de rentevoeten kunstmatig laag zijn. Het aantal overnames gefinancierd met aandelen neemt toe, maar het aantal beursintroducties scheert nog geen hoge toppen. Kortom, de beurshausse is al ver gevorderd, maar zeker in Europa kan nog geen zeepbel geïdentificeerd worden.
Op de markt voor overheidsobligaties ziet het IMF wel ongewoon lage risicovergoedingen, maar die waren eind november nog niet laag genoeg om van een zeepbel te spreken. De rentevoeten zijn sindsdien nog gezakt en het schuim staat al op de marktgolven. Het IMF ziet wel al een zeepbel in risicovollere bedrijfsobligaties. Daar worden beleggers te weinig vergoed voor het risico dat ze lopen, en bedrijven maken massaal gebruik van de blinde jacht op rendement door veel schulden uit te geven. Zelfs een kleine recessie zou hier brokken maken. Of zoals Alan Greenspan ooit in een vlaag van inzicht zei: “De geschiedenis is niet vriendelijk voor langere periodes met lage risicopremies.”
DAAN KILLEMAES
We zitten gevangen in een gevaarlijke boom-bustcyclus, waaruit het steeds moeilijker ontsnappen is.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier