Op een dood spoor

Een jaar na de oprichting van NMBS Logistics zijn de vooruitzichten weinig opbeurend. Misschien kan minister Paul Magnette (PS) enkele parlementaire vragen beantwoorden die klaarheid moeten scheppen in de overlevingsstrijd van de voormalige goederendivisie van de NMBS.

Naar eigen zeggen was 2011 goed voor een resultaatsverbetering bij NMBS Logistics. Het operationeel verlies (ebitda) bedroeg slechts 34,5 miljoen euro. “Dat cijfer is natuurlijk volkomen onzinnig”, reageert vakbondsman Jos Digneffe. Volgens de ACOD-man staan sommige rangeeractiviteiten niet eens in de boeken.

En hij is niet de enige die zijn twijfels heeft over het boekhoudkundige resultaat. Maar volksvertegenwoordigers botsen bij parlementaire vragen om opheldering steevast op het argument dat NMBS Logistics nu een commercieel bedrijf is waarvoor niet dezelfde spelregels gelden als voor een overheidsbedrijf.

Welk verlies?

Is een negatieve bedrijfskasstroom van 34,5 miljoen euro dan een slechte prestatie? Het niet-geconsolideerde verlies van 185 miljoen euro – het resultaat dat de vrachtvervoerder in 2011 liet optekenen – op een omzet van 403,9 miljoen, is in elk geval hallucinant. Het is natuurlijk moeilijk vergelijken omdat NMBS Logistics pas sinds 1 februari 2011 als autonome vennootschap bestaat.

De vennootschap heeft twee grote commerciële divisies: IFB en Xpedys. Het eerste bundelt terminalactiviteiten en intermodale transporten; het tweede is gespecialiseerd in conventionele transporten. Samen vormen ze de rechtstreekse erfgenaam van het vroegere B-Cargo. “IFB was en is zeer verlieslatend. Logistics kampt daarom al van bij de oprichting met een tekort omdat het ingebrachte kapitaal te weinig uit cash bestond. Daar kwam bij dat de conjunctuur opnieuw is stilgevallen”, zegt Luc Piens van ACV Transcom.

De jongste jaren is het aantal ton dat de goederendochter van NMBS heeft vervoerd er bovendien op achteruit gegaan. Vorig jaar transporteerde NMBS Logistics voor 41 miljoen ton over het spoor, tien jaar geleden deed B-Cargo 57 miljoen ton. De daling is geen zaak van krimpend marktaandeel door de liberalisering. De twaalf concurrenten die er sinds 2002 op de Belgische markt voor goederentransport over het spoor bij zijn gekomen, zijn nog altijd kleine jongens in vergelijking met de voormalige divisie van de NMBS. NMBS Logistics wist zijn marktaandeel behoorlijk goed te behouden. Naar schatting bedraagt het nog altijd 88 procent.

Officieel hebben het bedrijf en de raad van bestuur – sinds een paar weken met Jean-Pierre Hansen als voorzitter – hun vertrouwen in de toekomst bevestigd. Een financieel evenwicht in 2013 is het doel. Woordvoerder Veerle Van Mierlo onderlijnt dat NMBS Logistics de voorbije jaren zijn resultaat systematisch verbeterd heeft en ook het eerste kwartaal van dit jaar bevestigt die tendens. “Het vergt tijd om een historisch verlieslatende activiteit effectief rendabel te maken en de omstandigheden zijn ons niet echt gunstig gezind.”

Creatieve boekhouding

Dat ook buitenlandse vrachtvervoerders het moeilijk hebben, wijst er inderdaad op dat de conjunctuur niet meezit. Het neemt niet weg dat er aanwijzingen zijn dat de problemen van Logistics structureel zijn. “Geïsoleerd vrachtvervoer kan nooit rendabel zijn in België”, zegt volksvertegenwoordiger David Geerts. De sp.a’er zit in de kamercommissie Overheidsbedrijven en volgt de NMBS al jaren. “Om rendabel te zijn, moet een goederentransport per spoor minstens 500 kilometer bedragen. En dat lukt niet in ons land. Overigens, ook de voorloper B-Cargo is nooit rendabel geweest.”

Behalve van het probleem van een kleine markt, heeft NMBS Logistics ook last van te hoge personeelskosten. Uiteindelijk zouden heel wat personeelsleden nog volgens de statutaire NMBS-voorwaarden werken. Dat personeelsprobleem haalt ook N-VA’er Steven Vandeput aan als een van de belangrijke redenen voor de slechte resultaten bij NMBS Logistics. Ook Geerts ziet een probleem, maar hij nuanceert. “NMBS Logistics kan zelf wel personeel contractueel aanwerven.”

In zijn persmededeling over de resultaten zegt de vrachtvervoerder ook een aantal uitzonderlijke waardeverminderingen op zijn activa te hebben genomen. Die post zou goed zijn voor 126 miljoen euro. Daaronder vallen onder andere een aantal locomotieven die bij de oprichting van NMBS Logistics in februari 2011 als kapitaal waren ingebracht. “De waarde waartegen ze toen in de boeken werden geschreven, waardeert NMBS Logistics nu af naar beneden”, zegt Digneffe. “Dat is toch niet serieus?”

Die locomotieven zijn naar verluidt ook een onderdeel van een verhuurcontract met de NMBS. Logisch, want het is kapitaal dat daar toch maar niets staat te doen. Onrechtstreekse overheidssteun, zeggen anderen. “Hoewel NMBS Logistics als autonoom bedrijf geen rechtstreekse dotatie meer geniet, vloeien er indirect wel nog middelen naar de verlieslatende goederenactiviteit”, suggereert Vandeput. Hij verwijst naar het vermoeden van gunsttarieven voor het onderhoud van de locomotieven en wagons die door NMBS Technics worden onderhouden. En de tarieven die Infrabel aanrekent voor het vrachtvervoer zijn in ons land een pak lager dan die van het reizigersvervoer.

In de etalage?

Het geloof in een succesvolle turnaround voor Logistics kent nog maar weinig aanhangers. Het aantal doemdenkers is talrijk. “We kunnen Logistics beter verkopen”, zegt Geerts. “Geen enkel businessplan heeft al bewezen dat het nog zin heeft. De impact op tewerkstelling hoeft overigens niet zo groot te zijn. De technische mensen kunnen ook onderhoud doen voor private operatoren en het is mogelijk om toch een deel van het personeel om te scholen voor andere taken bij het openbaar vervoer.”

Een faillissement? Dat ziet Vandeput niet zitten. Want dan komt het personeel toch weer ten laste van de NMBS Groep. Volgens de N-VA’er is het belangrijker dat het bedrijf competitiever wordt door de opheffing van het statutaire personeelsstatuut.

Opvallend genoeg bestaat ook bij de vakbonden bereidheid om de stekker uit de goederenactiviteit te trekken. “Bij ongewijzigde koers is NMBS Logistics over enkele jaren failliet”, zegt Digneffe. “De situatie rechttrekken op basis van de huidige financiële gegevens lijkt mij vooral wishful thinking. In die zin is het voorstel van NMBS Holding om bepaalde activiteiten over te nemen niet zo’n slecht idee. Op die manier kunnen we voorkomen dat een paar strategische zaken in vreemde handen terecht zou komen.”

Ook volgens Piens van ACV Transcom zijn er strategische keuzes nodig. “Geïsoleerd transport – waarbij treinen telkens weer moeten worden samengesteld in rangeerstations – moeten we afstoten. Rangeerstations zouden eigenlijk bij Infrabel moeten horen. Dat zou dan die dienst kunnen aanbieden aan alle goederentransporteurs. Zo’n voorstel lag op tafel bij de herstructurering twee jaar geleden, maar Infrabel had geen interesse en NMBS wou niet omdat sommigen dachten op die manier Logistics een competitief voordeel te geven.”

ROELAND BYL