Oorlog in Tsjetsjenië. (Risky) business as usual

De oorlog in Tsjetsjenië is de zoveelste plaag van Egypte die Rusland treft. Eerder waren er al de maffia, de galopperende inflatie, de politieke onzekerheid, de bureaukratie, de afnemende financiële zekerheid. Maar niets kan de belangstelling van westerse zakenlui voor Rusland afremmen.

De Krasnaja Presnaja, centrum Moskou, is bij uitstek de ontmoetingsplaats voor ondernemers die zaken willen doen met Rusland. In het 250.000 vierkante meter beslaande hallencomplex hebben aan een razend tempo internationale handelsbeurzen plaats. Morgen, dinsdag 17 januari, vindt er het eerste grote evenement van het jaar plaats : Consumexpo, de internationale beurs voor konsumentengoederen, die voor de zevende maal wordt georganizeerd. Opvallend verschijnsel : het aantal Belgische stands neemt steeds toe. De Belgische Dienst voor Buitenlandse Handel heeft voor deze editie van Consumexpo 22 inschrijvingen genoteerd, waaronder de “klassiekers” Beaulieu en Balta, maar ook KMO’s zoals het Kuurnse familiebedrijf Fenaux of de Meulebeekse KMO Moerman.

Tussen 13 en 19 februari komen, op dezelfde lokatie, opnieuw tientallen Belgische zakenlui zich tonen naar aanleiding van Prodexpo, de (tweede) beurs voor voedingsmiddelen.

Zelfs een oorlog (zoals die in Tsjetsjenië) of politieke onzekerheid (zoals over de positie van Boris Jeltsin) kunnen de internationale handelsstromen niet stoppen. De officiële statistieken van de BDBH bevestigen die tesis. De Belgische export naar Rusland (Rusland is 26ste op de ranglijst van Belgische exportbestemmingen) bevindt zich in een sterk stijgende lijn : van om en bij de 5 miljard frank (1992) naar 21 miljard (1993) en vermoedelijk zo’n 30 miljard in 1994. Klassieke konsumptiegoederen zoals textiel en voeding, maar ook meer gesofistikeerde produkten als diamant en telekom domineren in grote mate het verkeer richting Moskou en andere Russische grootsteden.

Het Britse zakenblad The Economist ziet een goede en logische reden voor die invasie van westerse produkten : de Russen kunnen kwalitatief noch qua prijs opboksen tegen het toestromende aanbod. “En vergeet niet, ” zegt direkteur Plets van de BDBH, “dat er via Moskou nog veel transitverkeer plaatsvindt, en die handel wordt niet eens in de officiële statistieken opgenomen. “

TRANSPORT IS KOPZORG.

Naarmate de business toeneemt, groeit echter ook de klachtenlitanie over Rusland. Luc Van Nevel, topman van Samsonite, heeft van de gewezen Sovjet-Unie een prioriteit gemaakt. Samsonite begon met de opening van een winkel in de beroemde Goum-galerij op het Rode Plein, en heeft inmiddels de beschikking over een twintigtal verkooppunten her en der. Deze handel is op jaarbasis al goed voor ruim 1 miljoen dollar. Sinds vorig jaar loopt ook een overeenkomst van subcontracting met de lokale fabrikant Doukova, die “zachte” bagage in onderaanneming maakt. “De bedoeling is tot een echte joint venture te komen, ” zegt Luc Van Nevel. “Maar de huidige onzekerheid, zowel politiek als ekonomisch, noopt ons tot een afwachtende houding. “

Samsonite organizeert omzeggens wekelijks transporten richting Moskou, waarbij zowel eindprodukten (voor de respektieve winkels) als grondstoffen (voor Doukova) vanuit Oudenaarde vertrekken. Het zijn vaak helletochten. Zegt Luc Van Nevel : “Onze laatste vrachtwagen vertrok even voor Kerstmis en staat nu al enkele weken lang klem aan de Pools-Russische grens. Er moeten aan de doeane steekpenningen betaald worden, als men een vlugge service wil. Aan deze scenario’s doen wij echter niet mee, met alle gevolgen vandien. Vertraging en de mensen van Doukova, op zo’n 200 kilometer van Moskou, kunnen niet verder aan de slag. Het is ons allemaal een beetje te veel geworden. We proberen nu via andere wegen dezelfde bestemming te bereiken. En, met de nodige trial and error, lijkt dat goed te lukken ook. “

Het transportprobleem mag vandaag uitgeroepen worden tot de eerste kopzorg van de Belgische exporteurs. Jo Smeets van de gelijknamige firma uit Hasselt (die vorig jaar zowat 33 miljoen flessen alkohol via verschillende traders op de Russische markt wist af te zetten) zegt dat hij het wegtransport naar Moskou en andere steden volledig heeft afgezworen omwille van te duur en te onbetrouwbaar.

Een gespecializeerde firma, zoals Danzas, heeft vanuit Antwerpen dagelijks konvooien op de Oosteuropese route. Die weg wordt, omwille van de vele kriminele akties, niet langer bereden “in eigen beheer”, maar met medewerking van derden. Zegt Leo Van Hoeck op het Antwerpse kantoor van Danzas : “De korruptie, de diefstal, de risico’s, de bureaukratie, het nam hand over hand toe. Vandaar dat wij nu een beroep doen op vooral Poolse vrachtwagenchauffeurs. Dat heeft een dubbel voordeel : zij rijden goedkoper (al worden ze ook in deviezen betaald) en zij kennen meestal de weg. Aan de Belgische exporteurs raden we niettemin nog een bijkomende verzekeringspolis aan. “

Waar problemen rijzen, is de vindingrijkheid meestal niet ver weg. Frappant voorbeeld in dit verband is de Kuurnse familiegroep Fenaux, die sinds begin de jaren negentig een divers aanbod (van tapijten over kledij tot sanitair materiaal) verkoopt in verschillende uithoeken van het onmetelijke land. Frank Fenaux verklaart zich helemaal “bevrijd” van die logistieke vraagstukken, sinds hij zijn afnemers in Rusland vroeg om het transport zélf te organizeren. Sindsdien krijgt ook hij voornamelijk Poolse chaufffeurs over de vloer in de Westvlaamse thuisbasis.

MOSKOU VOORBIJ.

Wie vandaag met Rusland zaken doet, heeft al lang begrepen dat er veel meer is dan het al te vaak door kriminaliteit getroffen Moskou. Alcatel-Bell uit Antwerpen leverde de voorbije jaren voor ruim drie miljard frank aan materialen en technologie, maar dit via ruim twintig bestemmingen. Een “handige uitvalsbasis” richting Moskou, of andere steden, is ongetwijfeld Kaliningrad, dat omwille van zijn vroegere militaire status tot op vandaag een buitenbeentje is gebleven. Alcatel-Bell zette hier de voorbije maanden een reeks digitale telefooncentrales af bij het lokale Westbalt Telecom. Kaliningrad kent een heel voordelige invoerheffing.

Ook de Westvlaamse KMO Fenaux, maar ongetwijfeld nog vele anderen, hebben Kaliningrad als favoriete “invoerhaven” ontdekt. “Moskou is voor kleine Vlaamse bedrijven voorbij, ” zegt Frank Fenaux. “In Rusland kan je nog zaken doen, maar bij voorkeur niet in Moskou. “

Voor het op Rusland gespecializeerde consultancybedrijf Interus uit Heist-op-den-Berg geldt het devies : er wordt een vraagteken geplaatst achter het zaken doen in Rusland, maar een uitroepteken achter het zaken doen met Rusland.

De Brugse trader en Rusland-watcher Marc Geerinckx houdt er, met voorbehoud voor Moskou, een gelijkaardige visie op na : “In Moskou zijn de plaatsen als het ware ingenomen door de groten, ” zegt Geerinckx. “Er vallen nog hooguit wat kruimels van de tafel. Moskou vergt overigens een heel biezondere aanpak, zeker nu de maffia al zijn dat vaak diverse maffia’s het terrein heeft bezet. Dat is een realiteit. KMO’s van bij ons zoeken het daarom beter elders. ” Geerinckx zelf prijst het door hem vaak bezochte Oekraïne aan, waar toch een soort “Europese zakenkultuur” heerst, waar ruim 50 miljoen mensen wonen en waar in het verleden de lokale industrie een min of meer ontwikkeld niveau wist te halen (zie ook blz. 20). Het Antwerpse telekomadviesbureau Intercai is één van de vele KMO’s die koos voor een perifere republiek, in casu Oezbekistan (zie Trends 5 december).

“In tientallen republieken schiet men nu pas wakker, ” zegt Kathleen Steel, verantwoordelijke voor exportfinanciering en dé Rusland-specialiste van de Generale Bank. Steel kreeg de voorbije week een delegatie uit de republiek Udnurt (uit de Kaukasus), geleid door de lokale minister van Ekonomische Zaken Valery Bogatirev, voor koffie op bezoek in Brussel. Voor Steel is het duidelijk : Udnurt levert het zoveelste bewijs dat tientallen republieken wars van Moskou een eigen koers willen varen, ook op het vlak van de handel.

Het is een fenomeen dat niet alleen aandacht, maar zelfs aanbeveling verdient. Zegt Kathleen Steel : “Ik ben bij mijn recentste bezoek aan de Baltische staten geschrokken over de daar geboekte vooruitgang. Ik durf spreken over een verbazende evolutie. Moskou blijft, in vergelijking daarmee, één groot vraagteken. Telkens opnieuw krijg je andere mensen voorgeschoteld in verantwoordelijke posities. Het is elke keer weer van nul beginnen. Die onzekerheid kunnen onze bedrijfsleiders wel missen als kiespijn. “

KAREL CAMBIEN

OORLOG IN TSJETSJENIE Schrikt westerse ondernemers niet echt af.

KATHLEEN STEEL (GENERALE BANK) Republieken maken snelle vooruitgang, Moskou blijft groot vraagteken.