‘Ongeziene sanctie’: Apple verliest onverwacht zaak om illegale overheidssteun en moet 13 miljard euro aan Ierland terugbetalen

Apple moet aan Ierland voor 13 miljard euro belastingvoordelen terugbetalen. Tien jaar lang kreeg Apple een lager belastingtarief, maar die overheidssteun was illegaal, oordeelt een rechter van het Europees Hof van Justitie. Apple verliest zo onverwacht een zaak die al sinds 2016 loopt. Eerder was een uitspraak in 2020 van een lagere rechter nog in het voordeel van Apple, maar die beslissing is nu nietig verklaard.

“Een sanctie van 13 miljard dollar is ongezien voor een individueel bedrijf”, zegt Joris Gruyters, specialist concurrentiewetgeving aan de KU Leuven. “De hoogste boete die we kennen is die van de zaak-Android, waarbij Google 5,6 miljard euro moest betalen voor oneerlijke concurrentie. Technisch gezien is een terugbetaling geen boete, maar het komt er in de praktijk wel op neer. Apple heeft die overheidssteun al in de loop van de jaren 90 gekregen. Er is ook geen manier om nog verder te procederen. Apple zal de som gewoon moeten betalen.”

De zaak tegen Apple draait om hoe twee van de dochterondernemingen van de technologiegigant werden belast in Ierland, terwijl de hoofdzetel zich in de VS bevond. ASI en AOI waren verantwoordelijk voor het verlenen van Apple-licenties, en daarvoor kregen ze een uitzonderlijk gunstig belastingtarief van de Ierse staat. Een rechter had in 2020 nog geoordeeld dat niet kon worden bewezen dat Apple zich om fiscale redenen in Ierland had gevestigd. Ten tweede kon ook niet worden bewezen dat Apple als een van de enige bedrijven dat gunstige tarief had gekregen. Die redenering werd niet meer gevolgd door het Europees Hof van Justitie. Niet alle concurrenten van Apple hadden de mogelijkheid om voor fiscale redenen zich in Ierland te vestigen. Dat maakt dat het automatisch gaat om een selectief voordeel voor Apple.

Selectieve voordelen aan banden

“Het arrest is een enorme overwinning voor de Europese commissaris voor Mededinging, Margrethe Vestager, die strijdt tegen agressieve belastingplanning, met name door Amerikaanse multinationals”, vindt Gruyters. “Het is altijd heel controversieel geweest wanneer de Europese Commissie een oordeel velde over belastingstelsels en selectieve steun aan ondernemingen. De bevoegdheid van de Commissie werd altijd ter discussie gesteld, omdat de EU op die manier in feite belastingstelsels zou hervormen. Nu blijkt dat de tussenkomst van de EU toch gegrond was.”

De onderzoeker aan de KU Leuven is ervan overtuigd dat de uitspraak belangrijke gevolgen heeft voor de toekomst. “Dit zal staten niet verhinderen om zich als een belastingparadijs te positioneren, maar het kan wel het verlenen van belastingvoordelen aan specifieke bedrijven aan banden leggen.

Kat-en-muisspel

Apple, dat gisteren onder andere zijn iphone 16 lanceerde, voert op verschillende vlakken een juridische strijd met de EU. Eerder dit jaar kreeg het bedrijf een boete van 1,8 miljard euro vanwege overtredingen van de regels in de App Store. Daarnaast wordt Apple geconfronteerd met meerdere onderzoeken vanwege niet-naleving van de nieuwe digitale concurrentieregels in de EU, waaronder de Digital Markets Act (DMA). Door de mogelijke schending van de DMA zou Apple herhaaldelijke en steeds oplopende miljardenboetes te wachten kunnen staan. Anderzijds riskeert het zijn businessmodel drastisch te moeten omgooien door zijn ecosysteem open te stellen, met minder beperkende regels voor appontwikkelaars. Als gevolg zou Apple significant lagere omzet kunnen halen uit aankopen in de App Store. “In die optiek blijven de gevolgen van deze terugbetaling aan Ierland eerder beperkt”, aldus Joris Gruyters. “Het is misschien veel geld dat Apple moet betalen, maar het is eenmalig en zonder verdere gevolgen voor zijn verdienmodel.”

De mededingingsexpert ziet de strijd tussen Apple en de Europese Commissie als een kat-en-muisspel. “Enerzijds zwaait Europa met miljardenboetes en het noemt bedragen die hoger zouden oplopen dan in de praktijk het geval zal zijn. Anderzijds speelt Apple ook een spel door nieuwe functies zoals Apple Intelligence, de nieuwe AI-functies voor iPhone, voorlopig niet in Europa aan te bieden. De beslissing zou zogezegd met de DMA-regels te maken hebben, maar in feite gebruikt Apple een soort drukkingsmiddel om de publieke opinie te bespelen, ten nadele van de EU. Het is natuurlijk heel gemakkelijk om de legitimiteit van bepaalde wetgeving onderuit te halen door te zeggen dat innovatie niet meer mogelijk is.”