Ondernemer Christian Leysen neemt afscheid van de Wetstraat: ‘Het is te gemakkelijk aan de zijlijn te blijven staan’

Als Beerschot-supporter weet hij wat het is om niet akkoord te gaan met het beleid, maar de club toch trouw te blijven. Hetzelfde gevoel heeft ondernemer Christian Leysen soms over de politiek. “Politiek is mensenwerk. Politiek is soms langdradig en frustrerend. Maar ik roep iedereen op om zich te engageren. Iedereen kan als een soort burgerdienst zijn steentje bijdragen aan de goede werking van onze democratie.”

Zijn privékantoor laat zien dat Christian Leysen meer is dan een ondernemer en een politicus. Er staat een piano en voor de boekenkast vol kunstboeken een staander met partituren voor zijn saxofoon, waar hij naar eigen zeggen veel te weinig tijd voor heeft. En er hangt kunst aan de muur – werken die Leysen zelf heeft gemaakt. Schilderen is een ideale uitlaatklep. “Het parlement is toch een cocon”, zegt hij. “Als je daar te lang in blijft hangen, ben je alleen maar bezig met regels en wetten. Kunst gaat over het volle leven, het biedt een andere, minder materialistische kijk op de wereld.” Leysen hoopt er na afloop van zijn mandaat in de Kamer opnieuw meer tijd voor te hebben. “Behalve schilderen wil ik ook weer meer gaan reizen, dat is een andere passie. En meer tijd vrijmaken voor mijn echtgenote en familie. Ik word zeventig, ik heb elf kleinkinderen, dus is er genoeg te doen. De politiek was een boeiende ervaring, maar het is nu tijd om af te ronden.”

Eigenlijk was het niet echt de bedoeling dat Christian Leysen nog eens in het parlement zou verzeilen. Bij de vorige verkiezingen stelde hij zich beschikbaar als lijstduwer op de Kamerlijst van Open Vld in Antwerpen. Maar toen zijn vriend en beoogd lijsttrekker Philippe De Backer alsnog koos voor een carrière in de privésector, werd Leysen naar de kop van de lijst gekatapulteerd. Voorzitter Gwendolyn Rutten zocht nog wel een tijdje naar een spreekwoordelijk wit konijn, maar “toen men dat niet vond, heeft men maar voor het grijs konijn gekozen”, grapt Leysen daarover.

Gemotiveerd maar met de nodige distantie en (zelf)relativering, zo vulde hij de afgelopen jaren zijn mandaat in. Zo beschrijft hij het ook in zijn boek Burgerdienst in de Wetstraat. Dat is niet alleen een relaas over zijn tijd als volksvertegenwoordiger, het is ook een kleine cursus Wetstraatpolitiek en een oproep om niet aan de zijkant te blijven staan. Leysen had op voorhand aangekondigd dat hij slechts één legislatuur zou meedraaien, waardoor hij ontsnapt aan de heksenketel van het campagnevoeren en niet hoeft te piekeren over zijn populariteit binnen de partij en bij de kiezer. “Ik heb graag campagne gevoerd. Ik heb zo veel geleerd over de mensen en mijn provincie, maar één keer is genoeg. Als je op voorhand aankondigt niet deel te nemen aan de volgende verkiezingen, hoef je er niet voor te zorgen dat de schijnwerpers constant op jou gericht staan. Terwijl ik als halve backbencher toch mee vorm heb kunnen geven aan belangrijke dossiers, zoals dat van de energietransitie.”

U was eerder gemeenteraadslid voor Open Vld in Antwerpen. Toen bent u in 2003 vervroegd opgestapt uit onvrede met het beleid. Heb ik het goed dat u deze keer wat milder oordeelt over het politieke bedrijf?

CHRISTIAN LEYSEN. “Waarschijnlijk word je met de jaren wat milder en wijzer, en ben ik gaan inzien hoe moeilijk het is een democratie goed te laten functioneren. Politiek gaat om mensen, met mensen, over mensen. En niemand is perfect. Daar moet je leren mee omgaan. Bovendien is het zeker voor een ondernemer interessant om te zien hoeveel verschillende belangen er spelen. Iets is nooit zwart-wit. Je moet al die invalshoeken proberen te verzoenen en toch proberen tot goede beslissingen te komen. We denken vaak dat je kunt kiezen uit een juiste en een verkeerde beslissing. Maar dat is niet het geval. Wat is de best mogelijke beslissing voor de hele gemeenschap: dat is de vraag die je als politicus moet proberen te beantwoorden. En dus moet je keuzes maken.”

‘We denken vaak dat je in de politiek kunt kiezen uit een juiste en een verkeerde beslissing. Maar dat is niet het geval’

Christian Leysen

Dat milde oordeel over het politieke bedrijf gaat wel in tegen de tijdsgeest.

LEYSEN. “Wellicht. Maar wil je een echte democratie, weliswaar met compromissen en onvolmaakte oplossingen? Of wil je een pendel die van uiterst links naar uiterst rechts slingert, zonder dat je daarmee vooruitgaat?Politiek is mensenwerk. Politiek is soms langdradig en frustrerend. Maar ik roep iedereen op om zich te engageren. Het is te gemakkelijk aan de zijlijn te blijven staan en te roepen hoe slecht de spelers op het veld zijn. Je kunt ook zelf mee voor verandering zorgen. Iedereen kan als een soort burgerdienst zijn steentje bijdragen aan de goede werking van onze democratie.”

U lanceert het als idee, niet als een concreet uitgewerkt plan voor een echte burgerdienst.

LEYSEN. “Iedereen moet dat voor zichzelf invullen. Ik ben ook na mijn vertrek uit de gemeenteraad actief gebleven in de partij. Ook in periodes dat ik niet gelukkig was met bepaalde keuzes die werden gemaakt. Maar ook dat hoort bij een goede werking van een democratie. Het is niet zo dat de een gelijk heeft en de ander niet. Misschien hebben we beiden een beetje gelijk. En je moet aanvaarden – en dat is wellicht het grote verschil met ondernemen – dat je veel meer in teamverband moet werken. Waarbij je ook rekening moet houden met politici die al enkele stappen vooruitdenken in hun carrière, voorbij de volgende verkiezingen. Het voordeel dat je slechts één termijn zetelt, is dat je daar voor jezelf geen rekening mee hoeft te houden.”

‘Het grote verschil met ondernemen is dat je in de politiek veel meer in teamverband moet werken’

Christian Leysen

U schrijft dat een van de grootste moeilijkheden voor ondernemers in de politiek is dat ze van teamleider plots een teamspeler worden, en daar moeilijk mee kunnen omgaan. Maar ondernemen is toch ook steeds vaker teamwerk? Is het beeld van de autoritaire CEO niet allang voorbijgestreefd?

LEYSEN. “Er zijn zeker verschillende soorten leiders, en ondernemen is zeker ook teamwerk. Maar het grote verschil is dat er na alle overleg wel duidelijkheid is over wie de knoop doorhakt. Een premier kan dat niet doen als niet alle partijen in zijn regering akkoord gaan. Ik heb van mijn buurman en partijgenoot Fons Borginon geleerd dat in de politiek niets definitief is tot het is uitgevoerd. Er kan altijd iets tussenkomen – een gebeurtenis, een reportage op televisie. De impact van emoties op de politiek is toch echt groot. Als morgen voor de camera’s iemand van de trap valt in zijn huis, liggen overmorgen de wetsvoorstellen al klaar over de regels voor trapleuningen. Ik denk dat we van onze overheid verwachten dat ze te veel op zich neemt en alles reglementeert. Terwijl volgens mij een maatschappij alleen goed kan functioneren als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt. Als je als overheid te veel wilt doen, doe je uiteindelijk niets echt goed. Ook hier gaat het om keuzes maken, om je als overheid te concentreren op de kerntaken.”

En dan moet de overheid ook eens naar haar eigen organisatie kijken, schrijft u.

LEYSEN. “Ik roep op om een aantal spelregels te herzien, zeker voor de werking van de Kamer. Ik viel bijna van mijn stoel toen ik hoorde dat de Kamer nog altijd geen dubbele boekhouding heeft en dat er geen audit van de rekeningen gebeurt. De leiding van de Kamer is behoudsgezind en heeft weinig ervaring met veranderingsprocessen, dat moet anders. Maar ook het systematisch buitenspel zetten van de administraties door steeds grotere ministerskabinetten te maken, moet worden afgebouwd. En de partijfinanciering moet worden herbekeken. Het is niet normaal dat partijen met het overtollige geld investeren in vastgoed en kantoren verhuren, of dat we uittredingsvergoedingen hebben die veel te ruim zijn. De Kamer staat niet boven de wet. We moeten het goede voorbeeld geven.”

Dat het maken van nieuwe wetten een werk van lange adem kan zijn, dat begrijpen burgers wel. De zaken die u aanhaalt, zoals de vergoedingen en partijdotaties, bevestigen het idee van een kleine groep die uitstekend voor zichzelf zorgt. Waarom is het zo lastig die zaken aan te pakken?

LEYSEN. “Dat is wellicht menselijk. Collega’s die een loopbaan hebben in de politiek hebben dat mee verwerkt in hun verwachtingen. Dan is het lastig om afscheid te nemen van een voordeel dat een collega die vier of vijf jaar eerder is vertrokken wel nog heeft gekregen. Het vraagt een beetje moed om dat te veranderen. Maar ik ben ervan overtuigd dat het niet alleen geapprecieerd zou worden door de burgers, maar dat ook het noodzakelijk is. Anders maak je het imago van de politiek mee kapot.”

‘Je hebt beroepspolitici nodig, maar er moeten meer mensen bij komen die tijdelijke mandaten opnemen’

Christian Leysen

U bent kritisch voor uw collega’s beroepspolitici.

LEYSEN. “Je hebt beroepspolitici nodig, maar er moeten meer mensen bij komen die tijdelijke mandaten opnemen. Want laten we eerlijk zijn, het duurt ook wel een jaar of twee voor je dit vak onder de knie hebt. Daarom moet je nieuwe mensen goed begeleiden en omringen. Zodat er een goed evenwicht is tussen beroepspolitici en meer tijdelijke parlements- of gemeenteraadsleden. Ik doe graag nog een oproep naar mijn collega’s om nog voor de verkiezingen enkele prioriteiten aan te pakken en niet te wachten tot de volgende legislatuur.”

Kon u als tijdelijk parlementslid voldoende eigen accenten leggen? Kon u rebels genoeg zijn? U heeft niet het imago van Els Ampe, om maar eens iemand te noemen.

LEYSEN. “Daar bereik je niets mee, dat soort rebelsheid is contraproductief. Ik heb in de partij en in de fractie wel de naam wat rebels te zijn. Daar kun je je zegje doen, dat is ook de goede plek. Het heeft geen zin dat naar buiten te brengen, daar bereik je helemaal niets mee. Wat ik wel een paar keer heb gedaan, is niet deelnemen aan een stemming als ik het oneens was met een beslissing. Dat is een elegantere manier. Maar dat kun je ook niet te veel doen. Je moet toch een teamspeler zijn.”

‘Als je als overheid te veel wilt doen, doe je uiteindelijk niets echt goed’

Christian Leysen

Waar bent u het meest trots op? Wat heeft u kunnen realiseren in de afgelopen legislatuur?

LEYSEN. “Ik ben het meest trots op mijn werk als voorzitter van de commissie Energie en Klimaat. Daar heb ik kunnen wijzen op het belang van kernenergie en de nieuwe kleine reactoren om het klimaatprobleem mee te helpen oplossen. Kernenergie is een koolstofvrije energiebron naast hernieuwbare energie, en noodzakelijk voor een succesvolle energietransitie. Deze legislatuur zal de wet op de kernuitstap slechts marginaal worden aangepast, in de volgende wordt het ongetwijfeld een wet op de kernoverstap, naar meer nieuwe en afvalarme nucleaire technologie in ons land. Met de commissie gaan we trouwens nog een eindrapport opstellen met de punten waar het volgende parlement werk van moet maken, zoals het beter afstemmen van de infrastructuur, of het efficiënter beheren en toekennen van subsidies.”

Vindt u het niet jammer dat het echte werk in de commissies vaak minder aandacht krijgt dan het spektakel tijdens het vragenuurtje op donderdag?

LEYSEN. “Dat valt te betreuren, en daar hebben politici en pers een gedeelde verantwoordelijkheid. Maar ik denk dat de aandacht voor het spektakel fundamenteel ongezond is, dat alle nuance erdoor verloren gaat. En helaas, de democratie zorgt niet automatisch voor de goede oplossing, sommige mensen misbruiken het systeem om het eigen belang te dienen en niet het belang van het land. Kijk naar Donald Trump, maar ook in Europa heb je dat soort figuren. Net daarom ook roep ik iedereen op die kritiek heeft om mee te doen aan de democratie, om er als expert en als burger een steentje aan bij te dragen.”

Christian Leysen, Burgerdienst in de Wetstraat, Pelckmans, 216 blz, 24,50 euro