Olie voor democratie

Onze bedrijven kunnen hun netwerken in de wereld voortaan het best met meer realiteitszin tegemoet treden. Ook een ander buitenlandbeleid is nodig. In plaats van ongeloofwaardige actie moet assertieve reactie komen.

Ongeloofwaardige actie, dat is bijvoorbeeld huilen om de wreedheden van dictators en wijzen op de stabiliserende rol van kolonel Khadaffi in het tegenhouden van economische vluchtelingen uit Afrika naar Europa. Daarin ligt heel de dubbelzinnigheid van de manier waarop wij in het Westen omgaan met de pijnlijke en chaotische overgang in de opkomende landen, van traditionele samenlevingen naar moderne economieën.

Een assertieve reactie zou bijvoorbeeld geweest zijn, dat de westerse leiders Khadaffi bij zijn prowesterse ommezwaai in 2004 voor de keuze geplaatst zouden hebben: in ruil voor olie begeleiden we u bij de democratisering; doet u dat niet, dan mag u uw olie houden. Dat gebeurde niet. Integendeel, westerse regeringsleiders verdrongen elkaar in Tripoli om lucratieve contracten.

Een beleid van ‘assertieve reactie’ is uiteraard volstrekt inefficiënt en onrealistisch indien het niet gebeurt in onderling overleg op Europees niveau en in samenspraak met Washington. In een breder strategisch economisch beleid op de lange termijn.

Is dat een utopie? Vandaag wel. Maar, zoals de zakenbankier Hakim El Karoui schrijft in zijn jongste boek ‘Réinventer l’Occident, essai sur une crise économique et culturelle’, zullen wij vroeg of laat gedwongen worden de nieuwe realiteit onder ogen te zien en ons er consequent naar te gedragen.

Wat in China gebeurt, interpelleert ons trouwens even zeer als wat in de Arabische wereld aan de gang is. Zowel in China als in Libië, Egypte en zo meer, vindt een revolutie plaats die aangeeft dat het Westen in het wereldgebeuren niet langer alleen de dans leidt. We wisten dat wel, maar de consequenties zijn nog niet doorgedrongen.

“Nu de nieuwe economieën, China op kop, hun ambities duidelijk kenbaar maken, neemt het Westen best een andere houding aan”, schrijft El Karoui. In plaats van de eigen visie op te dringen, kan het zich beter gedragen als een grootmacht – zijnde Europa, de VS of liefst beide samen – die reageert op de nieuwkomers in de wereldpolitiek.

Niet wij nemen dan initiatieven, maar zij. Om efficiënt te zijn, moet het Westen dan wel zijn geloofwaardigheid terugwinnen en resoluut opkomen voor zijn waarden: democratie, mensenrechten, transparantie in het economische handelen. Het betekent niet dat wij de confrontatie moeten aangaan. Wel dat wij de anderen niet langer vanuit de hoogte, maar als gelijken behandelen.

Dan pas kunnen wij van onze handelspartners wederkerigheid eisen, economisch en in meer gevoelige domeinen. Pas nadat de diplomatie die standaard heeft opgelegd, kunnen onze bedrijven mee die weg inslaan.

Hebben wij hiervoor de nodige hefbomen? Ja, als het Westen zich achter een eensgezinde strategie schaart. Want China heeft ons economisch en technologisch nodig. Ook de Arabische wereld kijkt naar ons vol verwachtingen, want dit is geen islamitische revolutie tégen het Westen. Laten we daarom met de jonge Arabische democratieën win-winformules uitwerken, onder meer een coherent migratiebeleid.