Nummer 15 in de wereld

Brussel houdt merkwaardig stand als belangrijk economisch knooppunt in de wereld. Ondanks de verschuiving van activiteiten naar het Oosten en de opkomst van nieuwe knooppunten als Moskou, Singapore of Sjanghai.

Voka-comité Brussel houdt op donderdag 9 december zijn Brussels Attractivity Symposium over troeven, kansen en uitdagingen van Brussel in de wereldeconomie. Los van dit initiatief hebben de Gentse professoren Ben Derudder en Frank Witlox zopas een wereldomvattend onderzoek – Global Urban Analysis, a survey of cities in globalization – naar het gewicht van steden in de wereldeconomie afgerond. Daaruit blijkt dat Brussel zich minder laat verdringen door steden uit opkomende economieën dan heel wat Amerikaanse centra, onder meer Los Angeles en Chicago, of Frankfurt en Amsterdam in Europa.

Het onderzoek, een samenwerking tussen de Universiteit Gent, Britse en Chinese experts, meet sinds 2000 de ‘interconnectiviteit’ of economische interactie tussen belangrijke knooppunten in een mondiaal netwerk van 525 steden.

Voor de onderzoekers zijn de kantorennetwerken van internationale dienstenfirma’s een goede indicator om het economische gewicht van steden te meten. Ze kijken naar mondiale topdienstenfirma’s van het type KPMG, Allen & Overy of Capgemini, en internationale banken of gereputeerde advocatenkantoren. In Global Urban Analysis focussen de onderzoekers op vijf sectoren die de wereldhandelsstromen ondersteunen: financiële diensten, accountancy, advertentiebureaus, juridische dienstverlening en managementconsultancy. Die aanpak is nieuw.

Ben Derudder: “Dienstenfirma’s van topniveau vestigen zich doorgaans in de belangrijkste stad van een land. Meestal is er daar al een cluster van zulke dienstenbedrijven. Zo’n stad wordt dan een mondiaal knooppunt met connecties naar andere economisch belangrijke steden in de wereld. Denk aan Londen, waar de 75 belangrijkste internationale banken een (hoofd)kantoor hebben. Of Brussel, waar de advocatenkantoren uit de wereldtop aanwezig zijn omdat de Commissie de Europese regelgeving bepaalt.”

Dynamisch beeld van globalisering

De aanwezigheid of verschuiving van topdienstenbedrijven is volgens de onderzoekers een uitstekende indicator om de globalisering aan het werk te zien: “Zulke firma’s volgen de activiteiten van hun internationale klanten: dat kunnen bedrijven zijn, industriële fabrieken, maar ook ambassades of internationale instellingen”, zegt Frank Witlox. Zo kan men uit onze rangschikking afleiden welke stad belangrijker wordt in de wereldeconomie of aan gewicht verliest.”

Geïnternationaliseerde dienstenbedrijven zijn in de vijf onderzochte domeinen leveranciers geworden van complexe kennis. Over handelscontracten, vestigingswetten, marketingtechnieken, advertentiepraktijken en zo meer. “Een advocatenkantoor kan het zich niet langer permitteren om bijvoorbeeld een ‘associatie’ aan te gaan met een collega in Mumbai of São Paulo. Voor KBC volstaat het ook niet meer om samen te werken met een corresponderende bank in Sjanghai”, schetst Witlox. De AB InBevs en Bekaerts verwachten dat hun huisbankier met zijn vertrouwde teams en werkmethodes fysiek aanwezig is in de knooppunten van de globalisering.

De meeste landen- of stedenindexen zijn vaak weinig meer dan een compilatie van ranglijstjes door het optellen van bevolkingsaantallen, hoeveelheid financiële instellingen, logistieke dienstverleners, innovatiecentra, bedrijfshoofdkwartieren of tonnages trafieken. “In Global Urban Analysis komen wij via een omweg tot een overkoepelend maatgetal van hoe de economie functioneert; zo zien we duidelijk welke fenomenen de globalisering sturen.”

Ter illustratie verwijst Frank Witlox naar de posities van Reykjavik en Dublin, twee door de financiële crisis getroffen centra: “De laatste metingen in deze editie van Global Urban Analysis dateren van het najaar 2008 en niet voor niets zakt Reykjavik (IJsland) naar de laatste plaats in de Europese ranglijst. Terwijl Dublin (Ierland) en Dubai standhouden als financiële centra. De kans dat ze bij onze metingen voor 2010 naar beneden tuimelen, is reëel.”

Ben Derudder: “Stel dat de NAVO uit Brussel wegtrekt of de Europese instellingen decentraliseren, dan zullen wij de impact daarvan merken op de dienstenbedrijven in Brussel. En dus onrechtstreeks op het belang van Brussel.”

Uit de rangschikking (zie tabel 1) blijkt dat New York en Londen veruit de meest in de wereldeconomie geïntegreerde steden zijn. Er zijn nu vijf Aziatische steden in de top tien, negen in de top 25. Londen, Parijs, Milaan, Madrid en Brussel blijven Europese toppers, terwijl Amerikaanse steden als Chicago en Los Angeles wegzakken. Oost-Europese steden worden belangrijker, vooral Moskou en Warschau.

Antwerpen ver achterop

Van alle Belgische steden heeft alleen Brussel dienstenbedrijven die verbonden zijn met alle belangrijke steden in de wereld. Ook Antwerpen haalt de top 50 niet (zie tabel 1). In die algemene lijst staat Brussel op de vijftiende plaats. Voor financiële diensten scoort Brussel onder dat gemiddelde (19de); voor juridische diensten ver daarboven (6de), terwijl onze hoofdstad de top 25 niet haalt in het wereldnetwerk voor managementconsultancy (zie tabel 2).

Derudder: “Als een wereldfirma met vestigingen in andere wereldsteden een kantoor zoekt in ons land, zal ze steevast kiezen voor Brussel of nabije omgeving. Antwerpen, de tweede stad van België, is geen optie.” Uit de Global Urban Analysis-studie blijkt dat Antwerpen minder internationale verbindingen heeft. De GNC-index (Global Network Connectivities ) bedraagt 0,23 tegenover 0,63 voor Brussel. GNC meet de relatieve verbondenheid met de wereldeconomie, vergeleken met Londen, de belangrijkste stad met een GNC-index van 1. Brussel weegt dus 63 procent van Londen; Antwerpen minder dan een kwart.

Gedetailleerd onderzoek van Derudder naar het belang van steden in de Benelux toont aan dat in Antwerpen gevestigde dienstenbedrijven slechts lokale of regionale banden hebben: met Rotterdam en Hamburg of met andere secundaire steden in Europa. Hoewel verbonden met wereldnetwerken van havensteden maken Antwerpen en Rotterdam niet echt deel uit van het netwerk van wereldsteden. In de Benelux halen, behalve Brussel, alleen Amsterdam (0,54), Den Haag (0,30) en de stad Luxemburg (0,24) dat niveau.

erik bruyland

New York en Londen zijn veruit de meest in de wereldeconomie geïntegereerde steden.

“Voor wereldfirma’s is Antwerpen geen optie” Ben Derudder