NOOIT MEER KOKEN

Rob Rhinehart bedacht Soylent twee jaar geleden aan zijn keukenaanrecht. Het werd een boomende business. In het drankje zitten alle voedingsstoffen die een lichaam nodig heeft. Inkopen doen, koken, afruimen en afwassen: het hoeft allemaal niet meer.

Soylent vloeit als milkshake, smaakt naar havermoutpap en heeft ook die kleur. Hoe saai het er ook uitziet, sommigen denken dat Soylent een stralende toekomst te wachten staat. Volgens de makers bevat Soylent alle aanbevolen dagelijkse hoeveelheden aan voedingsstoffen, mineralen en vitaminen die een lichaam nodig heeft. In principe zou je erop kunnen overleven.

Soylent is een bedenksel van Rob Rhinehart, een computerprogrammeur in San Francisco. Hij was ontevreden met de tijd die hij elke dag moest besteden aan koken. Hij verdiepte zich in de voedingsleer en brouwde een drankje dat alles in één moest zijn. “Het resultaat was een dikke, geurloze, beige vloeistof”, vertelt hij in zijn internetmanifest How I Stopped Eating Food. “Die ochtend in mijn keuken had ik geen idee of ik zou doodvallen of superkrachten zou krijgen. Ik hield mijn neus dicht en zette het glas aan mijn lippen. Het was heerlijk!”

Dat was begin 2013. Later dat jaar haalde Rhinehart met crowdfunding 1,7 miljoen dollar op om zijn uitvinding te commercialiseren. Via durfkapitaal kwam daar nog een bedrag van dezelfde ordegrootte bovenop. Met bijstand van deskundigen zette Rhinehart zijn product voedingskundig op punt. Het succes overtrof alle verwachtingen. Begin dit jaar werd nog eens 20 miljoen dollar aan vers kapitaal bijeengehaald.

Dat nieuwe geld gaat vooral naar verbeteringen in de aanvoerketen en de logistiek, wat hoognodig is om de bestellingen te kunnen bijbenen. Tegelijk wordt geld uitgetrokken voor het permanent tunen en tweakenvan het product –de makers willen ondermeer een oplossing bedenken voor de merkwaardige winderigheid waarmee Soylent-gebruikers te maken krijgen. Ook productdiversificatie is aan de orde: er wordt gedacht aan nieuwe smaken, Soylent-pannenkoeken en een uitbreiding naar algenvoeding. In twee jaar is Soylent van een idee aan het keukenaanrecht uitgegroeid tot een boomende business — een ondernemerssprookje.

Ultrafastfood

Het idee van maaltijdvervangers is niet nieuw: sondevoeding bestaat al lang, en er zijn proteïnedranken en dieetshakes. Uniek aan Soylent is dat het niet in de markt is gezet als een noodoplossing, een afslankplan of een supplement voor sporters, maar als een manier van leven. Gezond eten is tegenwoordig een belangrijk maatschappelijk debat waard, en terwijl veel oplossingen draaien rond concepten als ‘terug naar de natuur’, ‘puur’, ‘terroir’ en ‘traditie’, belichaamt het futuristische elan van Soylent net het tegendeel: een soort Vorsprung durch Technik-idee.

In plaats van je tijd te nemen, zoals de slowfoodbeweging propageert, win je juist tijd, is de belofte van Soylent. Inkopen doen, voedsel bereiden, het opeten, afruimen en afwassen: het vervalt allemaal. Andere winstpunten zijn energiebesparing — het fornuis blijft koud — en minder afval, want je hoeft geen voedselverpakkingen weg te gooien. Rheinhart, in zijn manifest: “Ik zou zelfs mijn hele keuken kunnen uitbreken. Aan een waterkraan heb ik genoeg.”

De tijd die je uitspaart door niet te koken, hoeft niet per se op te gaan aan werk, aldus Rheinhart. Je kunt die ook gebruiken om iets creatiefs of recreatiefs te doen, of vrienden op te zoeken. Bovendien voelt hij zich frisser dan ooit met Soylent. “Mijn huid is gaver, mijn tanden witter, mijn haar dikker. Zelfs mijn littekens zien er beter uit.”

Chemische fabriek

Het is typisch voor een manifest dat er wat in gechargeerd wordt, maar de vraag dringt zich op: kan dit waar zijn? En is Soylent gezond? Rhinehart en zijn getrouwen laten hun gezondheid nauwgezet monitoren, en die is naar hun eigen zeggen dik in orde. Maar een wetenschappelijk bewijs mag je dat niet noemen.

Het knelpunt is dat Soylent een optelsom mag zijn van aanbevolen dagelijkse hoeveelheden, maar natuurlijke voedingsmiddelen bevatten meer dan wat in Soylent is verwerkt. Professor Nina Hermans van het Departement Farmaceutische wetenschappen van de Universiteit Antwerpen: “Je kunt in zo’n bereiding allerlei nutriënten samenbrengen zoals vitamines, mineralen, omega 3-vetzuren en vezels, maar je hebt daarmee bijvoorbeeld geen carotenoïden en polyfenolen — de bioactieve componenten die in groenten en fruit wel rijkelijk aanwezig zijn.”

In de chemische fabriek die ons lichaam is, gaan die componenten interacties aan die je synthetisch niet kunt imiteren. “In de praktijk worden voedselvervangers gebruikt als aanvulling, bijvoorbeeld voor mensen met weinig eetlust, bij ondervoeding of bij de behandeling van obesitas”, zegt Herman.

Voorzichtigheidshalve raden experts af langer dan drie maanden uitsluitend op Soylent te leven, juist omdat de langetermijneffecten nog niet bestudeerd zijn. Eén langetermijneffect staat vast: op de duur vallen je tanden uit, omdat ze niets meer te knabbelen hebben.

Maar misschien moet men de vraag ook anders durven te benaderen: de noodlottige langetermijneffecten van een dieet van zoete troep en vettig spul zijn wel gedocumenteerd. Vergeleken daarmee lijkt Soylent de betere keuze.

‘Soylent Green is people’

Het belangrijkste bezwaar tegen Soylent is van culturele aard. Wat met het genoegen van een lekker maal, de gezelligheid van het samen eten, de rijkdom van ons culinaire patrimonium? Dat bezwaar komt nog het beste uit de verf in de sciencefictionfilm waaraan het drankje nota bene zijn naam ontleent: Soylent Green (1973) met Charlton Heston.

Die film toont hoe men zich in 1973 het jaar 2022 voorstelde: een kille maatschappij waar iedereen groene plaatjes eet (Soylent) en mensen niet meer weten hoe een appel of een biefstuk smaakt. In de finale blijkt dat Soylent gemaakt is van gerecycleerde overledenen (‘Soylent Green is people!‘). Dat wijkt af van het boek waarop de film is gebaseerd. Daarin gaat het nog om een recept van soja en linzen (soybeans en lentils, vandaar Soy-Lent). Een beetje marketingconsulent zou ten stelligste afraden een product een naam te geven die aan die film doet denken, maar Rhinehart kon het niet schelen. Hij zag het als een leuke vondst.

Open source

Soylent is niet verkrijgbaar buiten de Verenigde Staten en Canada. Maar Rhinehart is een principiële aanhanger van de opensourcefilosofie. Zijn formule is publiek domein en iedereen mag ze vrij gebruiken. De Europese varianten konden dus niet uitblijven en heten Jake, Queal en Joylent. Die laatste is de bekendste en wordt gemaakt in Nederland, door de ondernemer Joey van Koningsbruggen, die in vorige levens onder meer kunstenaar en cocaïnedealer was.

De begindagen van Joylent ademden een uitgesproken pionierssfeer: zo werden de ingrediënten gemengd in een betonmixer. Maar ook hier bleven de professionalisering en de groei niet uit. Na ruim één jaar betrekt Joylent een productieruimte van 2000 vierkante meter, er is export naar diverse landen en “we groeien met 15 tot 30 procent per maand”, aldus Van Koningsbruggen. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) kijkt toe of alles volgens de regels gebeurt. Van Koningsbruggen: “Jazeker, de NVWA is al twee keer langs geweest. We doen ook volop aan productontwikkeling. Zo werken we aan een veganistische versie en aan Joylent-repen.”

Een pakket van vijftien porties kost 30 euro — de verzending is kosteloos binnen de Benelux — en komt met een enthousiast briefje: “Geen tijd om te koken? Trek het je niet aan! Een drukke dag in het hondenkapsalon? Eet terwijl je kamt! Nog een laatste rondje Call of Duty spelen? Neem een Joylent en vergeet alle onzin.”

Suikerwafel

Wie vreest dat met Soylent of Joylent het einde van de culinaire beschaving nabij is, mist een belangrijk punt. Behalve een kleine kring bloggers en enkele journalisten die in zijn voor een stunt, zijn er weinig mensen wier ambitie het is maandenlang puur op Soylent te overleven. Desgevraagd geeft Joey van Koningsbruggen toe dat hij zelf “gemiddeld twee van de drie maaltijden per dag Joylent” neemt.

Iedereen verzeilt weleens in een situatie dat een fatsoenlijk maal erbij in dreigt te schieten. Dan is een portie Soylent of Joylent verkieslijk boven minuutsoep, diepvriespizza of een suikerwafel uit de automaat.

FILIP HUYSEGEMS

Soylent is niet in de markt gezet als een noodoplossing, een afslankplan of een supplement voor sporters, maar als een manier van leven.

Eén langetermijneffect van Soylent staat vast: op de duur vallen je tanden uit, omdat ze niets meer te knabbelen hebben.