Nieuw kapitalisme

In Nederland is het nieuwste boek van Ad Broere — Geld komt uit het niets– een hit en al aan herdruk toe. Het boek is een scherpe analyse van het kapitalisme. Ex-bankier en econoom Broere vindt dat we moeten breken met het financiële stelsel. Broere stelt met lede ogen vast dat er in de financiële wereld maar weinig of niets overgebleven is van het gezonde paterfamiliasprincipe. Risicovolle beleggingen, dubieuze derivaten, een wankelend monetair systeem, een twijfelachtige rentepolitiek: we kregen het de voorbije jaren allemaal over ons.

Maar het systeem blijft onaangetast. Broere schiet met scherp op de banken die een destructief financieel stelsel in stand houden. Onbeheerste risicomodellen verstoren volgens hem de fundamentele evenwichten in de economie. Een van de gevolgen is de sterk gestegen ongelijkheid. Hooguit 10 procent van de bevolking, zeg maar de rijken, heeft een nettovordering op de rest en kan daardoor het geld voor zich laten werken, terwijl 90 procent van de bevolking in de schuld staat bij die 10 procent en dus moet werken voor de rijken. Of anders gezegd, de rijken worden steeds rijker, de rest verarmt. Een desastreuze neerwaartse spiraal waar volgens Broere maar geen einde aan komt en naar nog meer maatschappelijke scheeftrekkingen zal leiden. De euro met zijn te sterk uiteenlopende economieën is een extrapolatie van wat er op microniveau misloopt.

De opzet van het boek is een manier te zoeken om uit die patstelling te raken. Om te beginnen moeten we terug naar een meer kleinschalige economie. Wie geld beschikbaar heeft, kan maar beter investeren in kleine en middelgrote ondernemingen die worden geleid door integere mensen. Hij breekt ook een lans voor duurzame producten, schone energie, milieuvriendelijke technologieën, zonder meteen te focussen op het maken van kortetermijnwinst. Echt goede ontwikkelingen moeten rijpen.

Wat hij social return on investment noemt, zorgt aan het einde van de rit voor meer voldoening dan financial return on investment. In het boek wordt nog een hele batterij maatregelen naar voren geschoven die voor een maatschappelijke kentering kunnen zorgen, bijvoorbeeld de duurzame herwaardering van goud en zilver, een nieuwe rol voor pensioenfondsen, enzovoort.

Aan de heren bankiers houdt deze ex-bankier ook een nieuw rolmodel voor: dat van de rentevrije banken waar geen rente op leningen wordt gevraagd en geen rente wordt betaald op spaardeposito’s. De Zweedse JAK Bank wordt expliciet naar voren geschoven. Zonder intrest kunnen de prijzen van alle producten fundamenteel dalen met een betere score op de geluksindex van de gemiddelde burger tot gevolg.

Is Broere naïef of visionair? Veel burgers zullen gewonnen zijn voor zijn nieuwe visie op het kapitalisme, maar de financiële wereld zal zijn betoog eens hartelijk weglachen. Toch zijn tal van voorstellen het overwegen waard.

Ad Broere, Geld komt uit het niets, Humane Economy Publishing, 2013, 312 blz., 20 euro

KAREL CAMBIEN