Niet getrouwd, wel beschermd

Wie samenwoont met een partner die eigenaar is van de gezinswoning, loopt het risico dat hij na diens overlijden op straat staat. Maar er zijn mogelijkheden om de inwonende partner te beschermen.

Veel stellen wonen samen in een woning die eigendom van een van beide partners is. Als die eigenaar overlijdt en bijvoorbeeld kinderen heeft uit een eerdere relatie, loopt de ander het risico dat hij uit het huis wordt gezet. Maar samenwonende stellen kunnen maatregelen treffen om de inwonende partner te beschermen.

Een aankoopoptie verlenen

Een eerste mogelijkheid is de inwonende partner een aankoopoptie te verlenen. Dat betekent dat hij na het overlijden van de ander het recht heeft de woning te kopen, zonder dat hij daartoe verplicht is. Die verkoop kan gebeuren tegen een vooraf bepaalde prijs, of tegen een prijs die een expert vaststelt.

Het is raadzaam dat die som in de buurt van de marktwaarde ligt, zodat de erfgenamen de verkoop niet kunnen aanvechten als een verdoken schenking. De langstlevende partner moet wel over voldoende cash beschikken. Bovendien zijn op de waarde van de woning registratierechten verschuldigd (10 % in Vlaanderen of 12,5 % in Brussel en Wallonië). Deze oplossing wordt vaak gekozen als er kinderen uit een vorig huwelijk zijn. Die worden niet benadeeld, want ze krijgen een faire prijs voor hun deel. Zonder in detail te treden, wijzen we erop dat de financiële last voor de langstlevende partner kan worden verminderd door een optie te verlenen voor het vruchtgebruikvan de woning.

De woning verhuren

Een andere oplossing is dat de partner-eigenaar een huurcontract sluit met zijn partner, dat begint te lopen als de eige-naar overlijdt. Als het stel feitelijk samenwoonde, erven de kinderen wel de volle eigendom van de woning, maar daarop rust een huurcontract dat ze moeten respecteren. Die huurtermijn kan beperkt zijn in de tijd, of levenslang lopen.

Om het contract tegenstelbaar te maken tegenover derden — latere kopers bijvoorbeeld — moet het worden overgeschreven op het hypotheekkantoor. Zo’n overeenkomst kan ook worden opgenomen in een testament en ten laste van de kinderen-erfgenamen worden gelegd. Uiteraard moet de huurprijs marktconform zijn.

De helft verkopen en een beding van aanwas

De partner-eigenaar kan de helft van de woning verkopen aan zijn partner en een beding van aanwas laten opnemen in de verkoopakte. Bij zijn overlijden valt zijn deel toe aan zijn partner en wordt die de volledige eigenaar van de woning.

Op het eerste gezicht is dat een mooie regeling, maar de partner moet zijn helft van de woning wel degelijk betalen, plus de registratierechten. Na het overlijden van zijn partner moet hij registratierechten afdragen op de waarde van de andere helft van de eigendom. Een goedkope oplossing is dit dus niet.

Bovendien is een beding van aanwas een zogenoemd kanscontract, waarbij de kansen dat een van beide partners overlijdt ongeveer gelijk moeten zijn. Beiden moeten dus ongeveer dezelfde leeftijd hebben en gezond zijn. Deze techniek is interessant om een van de kinderen of stiefkinderen deels te onterven ten voordele van de langstlevende partner.

Een testament opmaken

Een eenvoudige en goedkope oplossing is een testament op maat op te stellen. Een mogelijke oplossing is dat ze de volle eigendom of het levenslange vruchtgebruik van de woning doen toevallen aan de langstlevende partner. Alternatieven zijn een tijdelijk vruchtgebruik — bijvoorbeeld voor vijftien jaar of tot de leeftijd van 85 jaar — of een recht van gebruik en bewoning.

Het belangrijkste nadeel van een testament is dat de partners rekening moeten houden met de zogenoemde reserve van de kinderen, en vooral die van de kinderen uit een vorige relatie. De reserve is het minimumdeel van een vermogen dat na het overlijden van de erflater naar de kinderen moet gaan. Bovendien valt vooraf moeilijk in te schatten hoe groot de reserve bij het overlijden zal zijn.

Wie kiest voor deze techniek, maakt het beste geregeld een update van belangrijke wijzigingen in zijn vermogen, om na te gaan of de reserve van de kinderen niet wordt aangetast.

Toch maar trouwen

Juridisch en fiscaal is trouwen een uitstekende optie, omdat de langstlevende echtgenoot dan minstens recht heeft op het vruchtgebruik van de gezinswoning. Die zit in deze situatie altijd safe.

JOHAN ADRIAENS

Een eenvoudige en goedkope beschermingsmaatregel is een testament op maat.