Geld is belangrijk. Maar er zijn nog andere belangrijke zaken in het leven. Als we op zoek zijn naar een nieuwe job spelen ook factoren mee zoals werksfeer, files, en uiteraard de jobinhoud. Je zou echter wel denken dat geld gewoon geld is. Als er honderd euro in mijn portefeuille steekt, dan is dat honderd euro, en het kan toch geen verschil maken of ik die honderd euro nu verdiend heb, gekregen, gewonnen of geërfd? Want als dat een verschil zou maken, dan zou de winkelier ons telkens moeten vragen: “Met welk geld gaat u dat betalen? Oh, van uw zuurverdiende spaarcentjes, dan krijgt u nog een korting. Oh, net geld gewonnen op de loterij, dan geen korting uiteraard.” Of anders geformuleerd: de 2000 euro op uw bankrekening weten uiteraard niet dat daarvan 1200 euro verdiend is, 600 gekregen en 200 gestolen (van de staat bijvoorbeeld). Geld is toch geld.
Dat dacht u! Een groep onderzoekers, onder wie de bekende hoogleraar Jeffrey Pfeffer, heeft een en ander onderzocht en is tot merkwaardige conclusies gekomen. De onderzoekers konden in drie golven beschikken over gegevens over het bestedingspatroon van ruim 16.000 Britten en ook over antwoorden op de vraag: hoe belangrijk is geld voor u? Daaruit kwamen twee opvallende resultaten. Het eerste: hoe meer men verdient, hoe meer belang men hecht aan geld. Had Jean-Pascal Labille dat maar geweten toen hij aan de portemonnee van Johnny Thijs raakte.
De vaststelling is uiteraard één zaak, de verklaring een andere. Want je zou verwachten dat hoe meer geld je hebt, hoe minder zorgen je je maakt over geld. De meeste experts schuiven echter als verklaring naar voren dat hoe meer je verdient, hoe meer geld deel uitmaakt van je identiteit. Een hoog loon betekent een hoge waardering voor je persoon. Raak aan het loon en je raakt aan mij. En wat waarschijnlijk ook meespeelt, is uiteraard dat hoe meer je hebt, hoe meer je kan verliezen.
Maar dat klopt dan weer niet met de tweede vaststelling: hoe meer je geld binnenhaalt via beleggingen, hoe minder belang je hecht aan geld. De bron van het geld doet er dan toch toe. Raak niet aan mijn geld, maar vooral niet aan mijn geld dat ik door hard werken heb verdiend!
Economen doen ook graag experimenten met ‘gewone’ mensen, op voorwaarde natuurlijk dat je studenten tot die groep kan rekenen. Studenten konden in het laboratorium ofwel geld verdienen, ofwel eenzelfde hoeveelheid toevallig krijgen. En geld is pas echt belangrijk als je ervoor gewerkt hebt. De auteurs interpreteren hun resultaten als ‘een mooie som geld is de erkenning van mijn competenties’. Daarom, zeggen de auteurs, worden kleine sommen vaak als beledigend beschouwd. Studenten van een Amerikaanse universiteit lijken wel degelijk op de CEO van bpost. Alleen wordt de notie ‘klein’ wat anders ingevuld.
In een derde experiment werd onderzocht of betaald worden (versus toevallig verwerven) ook een effect had op de inspanningen in een volgende taak, waar beide groepen geld konden verdienen per geproduceerd stuk. En inderdaad, zodra men de ‘smaak’ te pakken heeft, smaakt werken voor geld naar meer. Verdiend geld maakt meer geld belangrijk.
Dat zijn boeiende resultaten, omdat ze uiteraard volkomen passen in wat we gemakshalve maar ‘respect voor de hardwerkende Vlaming’ noemen. Deze hardwerkende Vlaming is voor politici een dankbare groep, want ze onderschrijft heel gemakkelijk uitspraken als ‘je moet werken voor je geld’, ‘geld waar je voor gewerkt hebt, daar mag niemand aankomen, dat is van mij’, ‘als je de monetaire stimulus zou wegnemen, zal de werkijver drastisch zakken’.
Boeiend is dat het omgekeerde ook waar is: hoe minder geld je verdient, maar hoe meer je ‘krijgt’, hoe meer je geïrriteerd zult zijn door al die nadruk op geld. Jouw politieke partij moet dan een discours voeren over rechtvaardigheid, familiewaarden of respect voor de natuur en ons nageslacht.
Zo begrijpen we weer beter het verschil tussen de stereotiepe N-VA- en PS-kiezer. De kloof is weer wat uitgediept. Wetenschappelijk onderbouwd. Of toch bijna.
Wenst u het zelf nog eens allemaal na te lezen? Lees dan: DeVoe, S. E., Pfeffer, J., & Lee, B. Y.: When does money make money more important? Survey and experimental evidence; Industrial and Labor Relations Review; vol. 66(5), oktober 2013; pagina 1076-1094.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
Hoe meer je verdient, hoe meer geld deel uitmaakt van je identiteit.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier