Nederland heeft zijn grenzen

Wie een roerend goed schenkt voor een Nederlandse notaris, hoeft geen schenkingsrechten te betalen. Dat is een van de redenen waarom Nederlandse notarissen populair zijn bij Belgen die hun successie plannen. Maar aan zo’n buitenlands scenario zijn ook nadelen verbonden.

Al duizenden Vlamingen, maar ook steeds meer Franstalige Belgen, hebben hun successie geregeld via een Nederlandsenotaris. De belangrijkste reden waarom Belgen voor de overdracht van hun roerend vermogen een beroep doen op een notaris in Maastricht, Breda of Terneuzen, is dat ze op die manier geen schenkingsrechten hoeven te betalen. Doen ze dat via een Belgische notaris, dan moeten ze wel belastingen afdragen.

In zijn omzendbrief van 19 juli 2012 over de toepassing van de nieuwe — en strengere — antimisbruikbepaling heeft de fiscus duidelijk gesteld dat een schenking voor de Nederlandse notaris op zich geen fiscaal misbruik is. De Nederlandse notaris blijft dus ook in de toekomst wellicht nog populair bij de Belgen.

Drie jaar in leven blijven

Maar aan een successieplanning via een Nederlandse notaris zijn ook nadelen verbonden. Zo kunt u via die weg alleen roerende goederen — zoals geld, een effectenportefeuille of aandelen van een vennootschap — overdragen. Een ander belangrijk nadeel is dat de schenker, net zoals bij een hand- of een bankgift, nog drie jaar — de zogenoemde verdachte periode — in leven moet blijven, om successierechten te vermijden. Overlijdt de schenker binnen de drie jaar na de transactie, dan moeten zijn erfgenamen alsnog successierechten afdragen op de overgedragen goederen. De erfgenamen kunnen de Nederlandse schenkingsakte nog in België laten registreren als de schenker binnen de drie jaar ziek zou worden. Bij een plots overlijden baat dat niet: de registratie moet vóór het overlijden gebeuren. Na een schenking voor een Belgische notaris spelen die drie jaar niet.

Een Nederlandse schenkingsakte kunt u in ons land laten registeren op een registratiekantoor naar keuze. Het dichtstbijzijnde kantoor kunt u opzoeken via de website van de federale overheidsdienst Financiën. Het speelt voor de registratie geen rol of de Nederlandse akte in het Nederlands of het Frans is opgesteld.

Er zijn ook enkele kleinere nadelen. De notariskantoren in Nederland zijn in principe enkel open tijdens de kantooruren; zelfs voor een schenking van ettelijke miljoenen maken ze geen uitzondering. Houd er ook rekening mee dat heel wat Nederlandse notarissen een veeleer beperkte kennis hebben van het Belgische recht en zeker van de Belgische fiscaliteit, temeer omdat de schenkings- en successierechten verschillen van gewest tot gewest. Voor een complexe schenking laat u zich dus het beste bijstaan door een Belgische specialist.

Enkel honorarium, geen schenkingsrechten

Voor heel wat roerende schenkingen is een klassieke bank- of handgift geen optie. U moet daarvoor hoe dan ook een notaris in de arm nemen — bijvoorbeeld voor een schenking van aandelen op naam, een schenking met een voorbehoud van vruchtgebruik, een schenking van een schuldvordering en een restschenking of doorschuifschenking van kinderen naar kleinkinderen.

Kiest u voor een Belgische notaris en doet u een schenking aan uw kinderen, dan betaalt u zijn honorarium, plus het vlakke schenkingstarief van 3 procent in rechte lijn — of 3,3 procent in Wallonië — en alles is volledig geregeld. Als u opteert voor een Nederlandse notaris, draagt u enkel zijn honorarium af — doorgaans 1500 à 1800 euro, inclusief btw — en geen schenkingsrechten.

De onbekende voordelen

Behalve dat u geen schenkingsrechten hoeft te betalen, heeft de Nederlandse notaris nog enkele minder bekende voordelen.

– Discretie over de waarde van de schenking

In een Nederlandse schenkingsakte hoeft geen zogenoemde staat van schatting van de geschonken roerende goederen te worden opgenomen. De schenker hoeft dus niet op te geven hoeveel waarde de schenking heeft. Het volstaat in de akte bijvoorbeeld te zetten dat er 1000 aandelen van de nv Vastgoedvennootschap met het ondernemingsnummer 0123.456.789 worden geschonken, of dat een beleggingsportefeuille wordt overgedragen waarvan enkel het aantal aandelen en de Isin-code wordt vermeld (1000 stuks met Isin-code LU0377078646 en 500 stuks met Isin-code LU0226953718).

Bij een schenking aan jonge twintigers vindt de schenker het vaak beter dat de begiftigden niet weten hoeveel geld er met de transactie is gemoeid. Dat verklaart waarom in bijna 10 procent van de notariële schenkingen die Belgen in Nederland doen, bewust geen waarde wordt geplakt op de schenking.

– Vaak goedkoper

Sinds eind vorig jaar betaalt u in Nederland, net als in België, 21 procent btw op het honorarium van een notaris — vroeger was dat 19 procent. Maar het honorarium voor roerende schenkingen met een waarde vanaf 1 miljoen euro ligt over de grens een stuk lager dan in België. Het verschil wordt pas echt groot als het gaat om schenkingen buiten erfdeel– een transactie om één kind te bevoordelen of een schenking aan een neef of een nicht. In dat geval verdubbelt het honorarium van een Belgische notaris; in Nederland gebeurt dat niet.

Bij een grote schenking buiten erfdeel zou u dus kunnen overwegen de akte in Nederland te laten opmaken en die de volgende dag in België te laten registreren tegen het vlakke schenkingstarief. Op die manier betaalt u een lager honorarium en vermijdt u successierechten bij een overlijden binnen de drie jaar.

– Onderhandse volmacht mogelijk

Als de schenker of de begiftigde niet aanwezig kan zijn bij het verlijden van de schenkingsakte, is in België een notariële volmacht vereist. Gebeurt de schenking voor een Nederlandse notaris, dan volstaat een onderhandse volmacht waarvan de handtekening werd gelegaliseerd door een advocaat, een notaris of het gemeentehuis. Dat kan handig zijn als de schenker hoogbejaard of bedlegerig is. De volmacht van de begunstigde hoeft niet te vermelden wat er wordt geschonken, laat staan wat de waarde van de schenking is.

Sommige notariskantoren in de Nederlandse grensstreek weten dit niet en eisen soms toch een notariële volmacht. Als dit voor u belangrijk is, win dan vooraf informatie in.

– Soepeler met minderjarigen

Als u een schenking aan minderjarigen doet, kunnen bijvoorbeeld de grootmoeder of grootvader de overdracht aanvaarden in naam van de begiftigde. Zodra u aan die schenking een voorwaarde toevoegt — de schenker mag het goed bijvoorbeeld de eerste tien jaar niet verkopen of hij mag het niet inbrengen in de huwelijksgemeenschap — stuit dat doorgaans op bezwaren bij Belgische notarissen. De meesten willen enkel een zogenoemd beding van terugkeer opnemen in de akte, voor het geval dat de begunstigde voor de schenker zou overlijden. Voor andere voorwaarden eisen ze dat u zich eerst tot de vrederechter wendt om zijn goedkeuring te vragen.

Nederlandse notarissen doen minder moeilijk over klassieke modaliteiten zoals het verbod op de verkoop gedurende een bepaalde periode. Maar ook zij zijn niet geneigd een echte last in de akte op te nemen, zoals een maandelijkse rente.

Niet voor schenkingen van familiebedrijven

Voor de schenking van een familiebedrijf heeft de wetgever voorzien in verlaagde schenkingstarieven. Die tarieven verschillen van gewest tot gewest. Zo betaalt u in Vlaanderen en Wallonië 0 procent en in Brussel 3 procent. Het gaat telkens om een vlak en eenvormig tarief. De waarde van de onderneming en de graad van verwantschap tussen de schenker en de begiftigde spelen dus geen rol in de berekening van de belasting. Ook de voorwaarden om aanspraak te kunnen maken op het voordeeltarief, verschillen per gewest.

Wie aan de voorwaarden voldoet om een bedrijfsschenking tegen 0 procent te doen in Vlaanderen en Wallonië, heeft er alleen nadeel bij als hij de schenking voor een Nederlandse notaris doet. Bij een overdracht voor een Belgische notaris is alles onmiddellijk geregeld en heeft het geen gevolgen als de schenker binnen de drie jaar zou overlijden.

Ook wie een schenking voor de Nederlandse notaris doet, betaalt geen schenkingsrechten. Maar als de schenker binnen de drie jaar overlijdt, zijn er toch nog successierechten verschuldigd. In Vlaanderen is de verdachte periode voor familiebedrijven zelfs op zeven jaar gebracht voor schenkingen die dateren van na 1 januari 2012. Voor bedrijven die niet voldoen aan de voorwaarden om te worden beschouwd als een familiebedrijf — zoals patrimoniumvennootschappen — was er discussie over de toepassing van de drie of de zeven jaar. Vlaams minister van Financiën Philippe Muyters heeft op 11 januari duidelijkheid gebracht en laten weten dat de zeven jaar enkel speelt als het gaat om een familiebedrijf dat aan alle wettelijke voorwaarden voldoet en dus kon worden overgedragen tegen het voordeeltarief van 0 procent.

Nog goedkoper

Als u kunt opteren voor een handgift — bijvoorbeeld van cash of een verzameling — of voor een bankgift via het overschrijven van geld of effecten, hoeft u niet naar een Nederlandse notaris te gaan. U spaart zo het honorarium uit. Maar als er naast de aangetekende brieven of het bewijsdocument geen andere bewijzen van de juiste datum van de schenking zijn — denk aan rekeninguittreksels of een nieuwe verzekering op naam van de begunstigde — is het absoluut aan te raden om minstens te kiezen voor een schenkingsakte voor een Nederlandse notaris.

JOHAN ADRIAENS

Voor een Nederlandse notaris kunt u alle roerende goederen schenken. U betaalt dan enkel het honorarium en geen schenkingsrechten.