” Hij schoot met olifant op een mug.” Zo omschrijft Norman Ohler de behandeling die Adolf Hitler kreeg van zijn lijfarts, Theodor Morell. Wat begon als een kuur met vitaminen en hormonenpreparaten, ontaardde al snel in een verslaving aan een cocktail van methamfetamines, opiaten en cocaïne.
De Duitse journalist baseerde zijn verhaal vooral op de notities van Morell, die in de laatste jaren van de oorlog aan Hitlers zijde bleef. Daarin toonde hij zich bewust van de toenemende afhankelijkheid van zijn patiënt, en de schade die die drugs aanrichtten. Maar zoals zovelen durfde hij de Fürher niets te weigeren. Bovendien had Morell persoonlijk belang bij het druggebruik, want met Hitlers verslaving nam zijn invloed toe en groeide zijn zakelijke imperium. De ongecontroleerde trillingen, woedeaanvallen en onsamenhangende tirades van Hitler in de laatste oorlogsweken waren volgens Ohler ontwenningsverschijnselen van een drugsverslaafde, die door de opmars van de vijand niet langer zijn gebruikelijke dosis kreeg.
Maar Drugs in het Derde Rijk is niet het verhaal van één junkie, maar van het misbruik van een hele natie. Zo was drugsgebruik breed ingeburgerd bij de nazitop. Dat verklaart volgens Ohler deels de vele faliekante beslissingen in de Duitse oorlogsvoering. Zo kon een groot deel van de geallieerde troepen aan het begin van de oorlog het Kanaal over vluchten, omdat de aan opium verslaafde Hermann Göring eiste dat ‘zijn’ Luftwaffe de genadeslag toediende, hoewel die daar niet toe in staat was.
Drugs speelden ook een hoofdrol in de blitzkrieg. In de aanloop naar het offensief bestelde het Duitse leger 35 miljoen tabletten Pervitin, een middel dat slaap en angst verdreef en vergelijkbaar is met de moderne drug crystal meth. Veel Duitse soldaten sliepen pas voor het eerst na drie dagen, toen de Duitse tanks de vijand al overrompeld hadden. Ook bij de bevolking, die massaal werd ingeschakeld in de oorlogsindustrie, was Pervitin al snel dagelijkse kost.
Tot op het laatst zochten nazi-wetenschappers via gruwelijke experimenten in de concentratiekampen naar die ene superdrug, die alsnog de eindoverwinning zou kunnen brengen. Het boek vertelt het schokkende verhaal van tieners uit de Hitlerjugend die aan het eind van de oorlog op een combinatie van speed en cocaïne in een miniduikboot de zee op werden gestuurd om geallieerde schepen aan te vallen.
De sterkte van het boek is dat het mythes ontkracht: zo was Hitler geen geheelonthouder met een onwrikbaar karakter, maar eerder een drugsverslaafde die aan het einde van de oorlog elk realiteitsbesef kwijt was. En het Duitse leger was geen geoliede machine die dreef op discipline en wilskracht, maar veeleer een bende door speed opgezweepte naïeve jongemannen die hun ondergang tegemoet marcheerden.
Aan het slot beklemtoont Ohler dat het wijdverspreide drugsgebruik geen excuus kan zijn voor de misdaden van de nazi’s, hoogstens is het een deel van de verklaring. Drugs in het Derde Rijk is een must voor wie de Tweede Wereldoorlog wil begrijpen, ook voor wie al veel over dat onderwerp heeft gelezen.
Norman Ohler, Drugs in het Derde Rijk, Luitingh Sijthoff, 2017, 19,99 euro
JASPER VEKEMAN
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier