Natuurwijnen vechten voor hun smaak

Het systeem van de ‘appellations d’origine contrôlée’ krijgt de jongste tijd aardig wat tegenwind. Er is een nieuwe generatie wijnbouwers en cru-liefhebbers opgestaan die respect voor de bodem en authenticiteit hoog in het vaandel voeren. Hun grote voorliefde is de zogenaamde natuurwijn: ongewone flessen die de regels van de wijnbouw op hun kop zetten, zonder hulp van de petrochemie.

In heel wat Franse wijngaarden is er minder microbiologisch leven dan in de Sahara.” Deze uitspraak van Claude Bourguignon, dé grote bodemspecialist van Frankrijk, sloeg bij onze zuiderburen in als een bom en er is weinig tegen in te brengen. Het spreekt voor zich dat elke verstandige wijnliefhebber wil weten wat hij drinkt. Naast het etiket en de garanties die de wijn al dan niet biedt, moeten we ons ook echt vragen gaan stellen bij de inhoud van ons glas. Een nieuwe generatie wijnliefhebbers geeft alvast het voorbeeld. Na voedselschandalen met dioxinekippen en gekke koeien werd het tijd om de wijnproductie onder de loep te nemen. Steeds meer consumenten eisen dan ook transparantie en traceerbaarheid van de wijnrank tot het glas.

Een van hen is Etienne (39), een briljante architect die aan het hoofd staat van een groot kantoor en die helemaal weg is van wijn. In zijn kelder liggen niet minder dan 2000 flessen. Verschillende keren per jaar gaat hij op onderzoek uit in de Franse terroirs, waar hij als natuurliefhebber verknocht raakte aan natuurwijn. “De mensen moeten opnieuw wijn leren proeven,” claimt hij. “Het is zoals bij kaas: wie gewoon is om altijd vacuüm verpakte jonge kaas te eten, weet absoluut niet hoe een échte hoevekaas smaakt. Bij wijn zie je net hetzelfde probleem: onze smaak is gevormd door wijn zonder het minste karakter.” Wanneer het over de huidige wijnmarkt gaat, is zijn oordeel niet mals. “Wat de mensen tegenwoordig drinken, is beneden alle peil. Circa 80 % van de markt wordt ingenomen door kleine bordeauxwijntjes die recht uit de fabriek lijken te komen: standaardsmaak, marketing, massale distributie enzovoort.” Natuurwijn heeft volgens hem zoveel meer te bieden. “Een van de vereisten bij natuurwijn is dat hij niet gesulfiteerd is, dat hij met andere woorden weinig of geen zwavel bevat. De meeste producenten gebruiken enorme hoeveelheden zwavel, omdat ze geen gist van het terroir zelf gebruiken. Ze gebruiken kunstmatige gist waaraan een bewaarmiddel zoals zwavel moet worden toegevoegd, wat niet alleen de kwaliteit van de wijn schaadt, maar ook hoofdpijn en vermoeidheid veroorzaakt. Het grote publiek weet meestal niet dat hoofdpijn en vermoeidheid helemaal niets te maken hebben met de aard van de wijn. Vroeger werd wijn zelfs aanbevolen om meer energie te krijgen… Het is gewoon het gevolg van geknoei.”

Weg van de petrochemie

Maar hoe definieer je ‘natuurwijn’ dan? Dat is voor de consument niet altijd even duidelijk. Een natuurwijn is namelijk geen biowijn. Eigenlijk bestaan de zogenaamde biowijnen niet. Dit label is niet correct, omdat de wijn die wij drinken het resultaat is van twee afzonderlijke processen: de druiventeelt en de wijnbereiding. Als een wijn tegenwoordig het etiket ‘bio’ draagt, betekent dit dat de druiven waarvan hij is gemaakt biologisch werden geteeld. Dat is goed, maar niet voldoende. Je kunt die natuurbewuste teelt namelijk volledig tenietdoen door tijdens de wijnbereiding exogene gist en veel zwavel toe te voegen. Zeg dus niet biowijn tegen natuurwijn.

Sinds de jaren zestig ging het op drie fronten mis met de wijnbouw. Het begon met onkruidverdelgers. Op het eerste gezicht waren die onschadelijk, maar zonder hulp van microbes en bacteriën kan de wortel van de wijnrank zich niet meer voeden in de grond. De industrie had een mirakeloplossing klaar: chemische meststoffen. Hiermee gingen de ranken wel weer groeien, maar werd het natuurlijke contact met de bodem verbroken. Door de zouten in die meststoffen, zogen de wortels zich vol met water. En sindsdien weerspiegelen de appellations niet meer de eigenheid van de bodem waarop de wijnranken groeien. Erger nog is dat de ranken vatbaarder worden voor ziekten. Vandaar de derde remedie: de ‘systemische’ geneesmiddelen – producten die in het sap van de plant binnendringen en het metabolisme ervan in gevaar brengen.

Beetje bij beetje verliest de wijn zijn smaak en om dat te compenseren, stelt de petrochemie een arsenaal van ongeveer 300 soorten aromatische gist voor, de zogenaamde ‘exogene gist’. Daarmee kun je zelfs de goedkoopste wijn naar frambozen, braambessen et cetera laten smaken. Dergelijke technische en kunstmatige cru’s worden niet langer beter met het ouder worden. Resultaat: de traditionele appellations zijn volledig verminkt en de consument wordt duidelijk opgelicht.

Commerciële uitdaging

Deze situatie heeft geduurd tot enkele wijnbouwers onder impuls van pionier Jules Chauvet reageerden tegen deze neerwaartse spiraal. Ze hebben resoluut gebroken met die manier van wijn maken om het contact met de natuur te herstellen. Natuurwijnen zijn dus wijnen die vechten tegen de verpaupering van de terroir.

Toch kan natuurwijn niet overal op algemene bijval rekenen. Geitenwollensokkenwijnbouw, hoor je wel eens. Ecologie voor dromers, ook. De natuurwijn is te duur voor sommigen, niet stabiel genoeg en dus moeilijk te commercialiseren voor anderen. Sommige importeurs klagen dan weer over het ‘technische’ gedrag van de producenten van natuurwijn: geen correctie van een oogst die niet rijp genoeg is, geen technische verzoeting, geen enkele concentratie door verwarming… Commercieel is het dus een hele uitdaging.

Desondanks lijkt het pad voor de natuurwijn geëffend. Er is een grote exportmarkt, met name richting Japan en de Verenigde Staten. Thierry Puzelat, een wijnbouwer uit de Loire vertelt: “Alleen al in Frankrijk is er een sterke stijging van de vraag. Er gaat geen week voorbij of ik krijg wel een vraag van een wijnhandelaar die wijn zonder zwavel wil. Maar de meest bemoedigende signalen komen uit de VS: daar is de consument echt weg van dit fenomeen.”

Michel Verlinden

Een natuurwijn is meer dan een biowijn. Niet alleen de biologische teelt telt, ook de hele vinificatie.

Na voedselschandalen met dioxinekippen en gekke koeien werd het tijd om de wijnproductie onder de loep te nemen.