Naar een Wereld Zonder Rente

Als de drempel om te consumeren en te investeren zó laag gelegd moet worden dat er uiteindelijk geen rente betaald hoeft te worden, dan is er iets mis met onze economie. En meer in het bijzonder met het Amerikaanse kapitalistische systeem.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer

De Amerikaanse centrale bank ( Fed) heeft de rente opnieuw verlaagd. Officieel als verzekeringspremie om het economische herstel te garanderen. Om te groeien, hebben de Verenigde Staten echter steeds meer krediet nodig. Per dollar groei is er nu meer dan vijf dollar nieuw krediet nodig (zie grafiek). Een lagere rente maakt het mogelijk om dat economisch model verder te stretchen. De schuldsneeuwbal moet immer groeien, anders smelt de economie.

Amerika evolueert dus stilaan naar het islamitische financiële systeem, waar geen rente wordt gevraagd voor het gebruik van kapitaal. Ook in Japan wordt er geen rente meer aangerekend, zodat twee van de drie grote economische blokken al in een bijna renteloze wereld opereren.

In feite is het westerse kapitalistische systeem aan een aanpassing toe. Niet dat het zal verdwijnen, maar er zijn twee belangrijke ontsporingen in de afgelopen decennia geslopen die het systeem onstabiel hebben gemaakt.

Hefboom. De hele economie is doordrongen van hefboommechanismen. Wanneer verwachte opbrengsten klein zijn, moeten ze voldoende uitvergroot worden. Overdreven gebruik van schuld en een explosie van afgeleide producten zijn indicaties van een op hol geslagen ‘nieuw kapitalisme’.

De overtuiging is gegroeid dat activa op lange termijn altijd stijgen. Aandelen en vastgoed, bijvoorbeeld, hebben steeds positieve rendementen op de lange termijn, zo wordt verteld. De Amerikaanse centrale bank heeft hard meegewerkt aan die mythe door de indruk te geven dat ze zowel de aandelen- als de obligatie- en de vastgoedmarkt zal ondersteunen (in het vakjargon: de Geenspan-put). Beide factoren hebben een nieuw soort kapitalisme gecreëerd waarin centrale banken een nieuwe en uiterst belangrijke rol spelen. Ze zijn de meesters van de economische cyclus geworden.

In feite is de huidige ontsporing nog het best te vergelijken met de ontsporing van het Keynesiaanse denken. Toen geloofde men dat de conjunctuurcycli verzacht en beheerst konden worden door de overheid, die met ‘tijdelijke’ extra uitgaven en tekorten de schokken zou opvangen. Enkele budgettaire ontsporingen en inflatieschokken later werd dat geloof begraven en werd orthodoxie opnieuw de regel. Nu gelooft men echter even naïef dat monetaire politiek wél de conjunctuurcycli kan uitvlakken. Wat Alan Greenspan tracht te doen, is niet zo verschillend van een planeconomie, waar men een bepaalde groei wenselijk acht en de economie gaat sturen. Alleen enkele economische zonderlingen geloven nu nog dat een planeconomie kan werken. Waarom dan dit blinde geloof in de controle van de Fed over de hele wereldeconomie?

Dat geloof in het ‘nieuwe kapitalisme’ is overeind gebleven, ondanks het doorprikken van de mythe van de Nieuwe Economie. Er is echter mínder en niet méér hefboomwerking nodig om de economische problemen op te lossen. Daarnaast zal er een gezondere houding tegenover, en gebruik van, risico nodig zijn. Vooral de Fed heeft immers een belangrijk probleem van ‘moral hazard’ of publieke onverantwoordelijkheid gecreëerd. Veel dingen worden momenteel ‘too big to fail’ (te groot om te mislukken) bevonden, waardoor er onzorgvuldig met risico’s wordt omgesprongen.

In de komende jaren zal de mythe van de Fed en van zijn tovenaar Alan Greenspan doorgeprikt worden. Die jongste schijnt immers sterk doordrenkt te zijn van de overtuiging van de Belgische minister Guy Mathot ( PS), die destijds dacht dat “de Belgische schuld er vanzelf was gekomen en vanzelf zou verdwijnen”. Meer dan twintig jaar en ontelbare saneringsrondes later is de schuld er nog steeds, maar is Mathot van het beleidstoneel verdwenen.

Ka-ching, kaboem. Zelfs in de muziekwereld zijn de ontsporingen van de Amerikaanse economie opgevallen. Een probleem is maar echt een probleem als er over gezongen wordt. Shania Twain heeft momenteel een hit, Ka-Ching, die over de kredietgedreven Amerikaanse groei gaat. De tekst gaat als volgt:

We’ve created us a credit card mess We spend the money that we don’t possess (…)

When you’re broke go and get a loan Take out another mortgage on your home Consolidate so you can afford To go and spend some more when you get bored

Hopelijk komen er geen liedjes over een financiële kaboem.

Geert Noels

Wat Alan Greenspan

tracht te doen, is niet zo verschillend van een planeconomie.