MONUMENTAAL LOGEREN

Logeren in een monument en met het huurgeld zorg je mee voor het onderhoud. Dat is in een notendop The Landmark Trust. De meeste panden van die Britse stichting bevinden zich in Groot-Brittannië. In ons land heeft ze sinds kort één eigendom, de kasteelhoeve van Hougoumont bij Waterloo.

Waterloo is in Groot-Brittannië een van de bekendste veldslagen uit de vaderlandse geschiedenis”, vertelt Anna Keay, historica en directeur van The Landmark Trust. “Vorig jaar was het 200 jaar geleden dat de Britse hertog van Wellington er de Franse keizer Napoleon definitief versloeg. De kasteelhoeve van Hougoumont speelde daarin een cruciale rol en was de inzet van een hevig gevecht met honderden doden.”

In de slag ging het kasteel in vlammen op, alleen de aanpalende boerderij bleef overeind. Ze werd in 1938 beschermd, vorig jaar werd ze gerestaureerd. The Landmark Trust richtte een deel van het gebouw in als vakantiewoning. Je kunt er met z’n vieren logeren in een napoleontisch interieur vanaf 42 euro per persoon per nacht. Het is de eerste site van The Landmark Trust in ons land.

Filantropische edelman

The Landmark Trust werd opgericht door sir John Smith (1923-2007), een telg uit een eeuwenoude bankiersfamilie en een parlementslid voor de Conservatieven. Hij was de achterachterkleinzoon van Thomas Cook, die in 1841 het naar hem vernoemde reisagentschap oprichtte. Smith had een bijzondere interesse voor architecturaal, industrieel en maritiem erfgoed. Tussen 1952 en 1995 was hij een actief bestuurslid van de befaamde Britse National Trust en van andere erfgoedverenigingen.

In 1962 stichtte hij de Manifold Trust, waarmee hij erfpachten opkocht. Hij gebruikte de opbrengst om in 1965 The Landmark Trust op te richten. “Een charity die patrimonium beschermt dat voor anderen in te slechte staat is, of te lastig om te restaureren, of gewoon niet in de mode”, zei hij zelf.

De stichting beschermt kleinere historische gebouwen dan de National Trust of de overheid. Smith wilde er doelbewust geen musea van maken. Hij wilde het grote publiek de kans geven om meer te doen dan even over de muren te piepen. In de panden van The Landmark Trust kun je een tijd wonen met familie of vrienden, en doen alsof het je eigen woning is. De hoofdzetel van de stichting bevindt zich nog altijd in Shottesbrook Park, het landhuis dat Smith erfde van een achterneef.

Industrieel erfgoed

De vakantiewoningen van The Landmark Trust zijn soms behoorlijk spartaans en soms spectaculair rijkelijk ingericht. Wat ze gemeen hebben, is een rijke geschiedenis. Van gekke paviljoenen en middeleeuwse schuurwoningen tot burchten en gotische pareltjes, vuurtorens, cottages en creaties van bekende architecten als Andrea Palladio en Augustus Pugin.

“Het hoeven niet per se kastelen te zijn”, zegt Anna Keay. “Vaak kiezen we voor onconventionele projecten. Op ons verlanglijstje staan obscure panden, gebouwen die je niet meteen voor ogen hebt als je aan een romantisch weekendje denkt, bijvoorbeeld militaire gebouwen uit de twintigste eeuw, zoals controletorens en bunkers. Historisch patrimonium dat verloren dreigt te gaan, omdat je het gemakkelijk over het hoofd ziet.”

“Daarmee zitten we helemaal in lijn met wat sir John in 1965 voor ogen had. Het eerste pand dat de Trust beschermde, was Lock Cottage, een wachtershuisje aan het Shropshire Union Canal tussen Worcester en Birmingham. Het werd ontworpen door de Schotse burgerlijk ingenieur Thomas Telford (1757-1834) die in heel Groot-Brittannië wegen, kanalen, bruggen en andere infrastructuurprojecten had aangelegd. In de jaren vijftig nam het economische belang van zulke smalle, vroeg-industriële waterwegen af en de wachtershuisjes aan de talloze sluizen werden afgebroken.”

Oorspronkelijk zette The Landmark Trust alleen gebouwen in Engeland, Wales en Schotland op zijn lijst. Maar intussen biedt de Trust – behalve in Waterloo – ook vakantiewoningen aan in Ierland, Italië en Frankrijk. In de Amerikaanse staat Vermont heeft ze vier panden, waaronder de voormalige woonst van de schrijver Rudyard Kipling. Meestal is er een connectie met Groot-Brittannië.

Geen wifi

“Iedereen kan een voorstel bij ons indienen”, zegt Keay. “Wij onderzoeken dan de historische of de architecturale waarde van het pand, het gevaar dat het gebouw loopt en of het geschikt is als vakantiewoning. Jaarlijks vinden we twee tot drie projecten die aan die criteria voldoen en daar zetten we onze schouders onder. Zelden kopen we die gebouwen aan. We proberen meestal tot een akkoord te komen met de eigenaar, omdat hij het in zijn eentje niet redt.”

Een schitterende locatie is één zaak, de restauratie een andere. The Landmark Trust probeert het historische karakter van het pand te bewaren en tegelijk in het nodige hedendaagse comfort te voorzien. Dat zie je aan de interieurs. De meubels, de schilderijen, de verlichting en de stoffen moeten allemaal in het plaatje passen. Geen IKEA dus, maar wel comfortabele meubels, een uitgeruste keuken, een moderne badkamer en hoogwaardig bed- en badlinnen.

“Radio, televisie, telefoon of wifi is er niet, op verzoek van de huurders. Wel een boekenrek. In elke woning vind je een historisch album waarin je de geschiedenis en de restauratie van het gebouw kunt nalezen, en andere boeken met achtergrondinformatie. Een beetje zoals je zou logeren bij een belezen vriend.” Bij aankomst staat er ook steevast een welkomstpakket klaar waarmee je meteen een pot Engelse thee kunt zetten.

www.landmarktrust.org.uk

FREDERIC EELBODE

“De stichting beschermt patrimonium dat voor anderen in te slechte staat is, of te lastig om te restaureren, of gewoon niet in de mode”