De huidige welvaartsexplosie in de wereld neemt monumentale vormen aan. Alleen weet niemand wie de architect is. En dus weet ook niemand hoe groot de constructiefouten zijn.
Getalenteerd is hij in elk geval, de architect die de plannen tekende voor de huidige groeiende en bloeiende wereldeconomie. Zelfs de armere landen werden deze keer niet vergeten. De groei ging bovendien gepaard met lage inflatie, lage rentevoeten en relatief stabiele wisselkoersen, ondanks de sterk gestegen grondstoffenprijzen en de ongezien grote onevenwichten op de handels- en kapitaalstromen in de wereld. Het lijkt allemaal te mooi om waar te zijn, maar het mooie is dat het al enkele jaren waar is.
Maar wie is de architect van dit monument? De leiders van de G8? De centrale bankiers? De Chinezen? De Amerikaanse consument Joe Sixpack? De goedbetaalde CEO’s van de multinationals? Niemand die het weet. Niemand kent de man die aan de tekentafel zat. Het leek wel of elke onderaannemer van de wereldeconomie zonder enig overleg zijn taak kende. China, India en andere groeilanden voerden massaal goedkope en geschoolde arbeidskrachten, fabrieken, ijver en spaarlust aan. De Amerikanen kweten zich van de taak het gebouw, op krediet weliswaar, te kopen. De centrale bankiers deden de werf soepel draaien door de geldkraan open te draaien. Het moet wel de onzichtbare hand van Adam Smith geweest zijn, die het tekenpotlood vasthield. De vrijemarktwerking heeft, nog maar eens, zijn visitekaartje afgegeven.
Maar toch is er bezorgdheid. Grote bezorgdheid zelfs. Precies omdat niemand weet hoe het monument precies in elkaar steekt, weet ook niemand of het wel stevig genoeg is, en of er geen al te grote constructiefouten inzitten. Best mogelijk dat we geluk hebben gehad dat het monument nog niet pardoes omviel. De meest gehoorde waarschuwing in economenland is daarom die voor ‘zelfgenoegzaamheid’.
Met een muurtje hier of een stutbalk daar erbij, willen de wereldleiders de mondiale groei wat evenwichtiger maken. Dat betekent voor de Chinezen: meer consumeren en minder uitvoeren, en voor de Amerikanen betekent dat precies het omgekeerde. Maar de Bank voor Internationale Be-talingen waarschuwt in haar pas verschenen jaarverslag dat er:”In de verkeerde richting wordt geïnvesteerd. China en Japan investeren om nog meer uit te voeren, terwijl de VS de voorbije jaren te veel investeerde in huizen, die je niet kan uitvoeren. Er zijn dus mogelijk veel grotere wisselkoersveranderingen nodig om de handelsstromen evenwichtiger te maken.”
Waarop anderen huiveren, mochten de autoriteiten zich bemoeien met het grote plan. De boel draait nu op een of andere manier. Pruts er dus niet aan. Breek niet onwetend een steunbalk af. Maar de centrale bankiers schuiven steeds ongemakkelijker op hun stoel. Vooral de vlotte kredietcreatie zit hen dwars. En dat er met dat geleende geld te veel risico’s worden genomen voor een te lage vergoeding. Een van Alan Greenspans intussen vele waarschuwingen is dat “history has not dealt kindly” met de afloop van periodes met lage risicovergoedingen. Gezeur van een oude vent, is het oordeel de markten vandaag nog altijd. Meer nog, precies omdat risico niet veel vergoed wordt, nemen beleggers net nog meer risico om toch nog een mooie return te kunnen verdienen. Dat is een leuk spelletje, tot de kansen keren, en de risico’s die nu worden weggecijferd, plots werkelijkheid worden. Dan rent iedereen naar de veel te kleine uitgang, en zal de liquiditeit opdrogen als een plas in de woestijn. Het is voor dat soort toestanden dat de centrale bankiers hun hart vasthouden. Intussen kunnen de bankiers alleen maar hopen dat de onbekende architect ook het nieuwe globale financiële systeem stevige grondvesten heeft meegegeven, want zelf tasten de bankiers half in het duister. De opkomst van nieuwe financiële spelers en technieken heeft ervoor gezorgd dat niemand nog weet wie welke financiële risico’s torst.
De architect is alvast één zaak vergeten, zegt de BIS. De economie is dan wel globaal geworden, de politiek is dat nog lang niet. Elk land verdedigt op de eerste plaats nog altijd het eigen belang, wat in een internationale crisissituatie een efficiënte globale aanpak bijzonder bemoeilijkt. “Het is een onevenwicht dat dringend moet worden aangepakt,” smeekt de BIS.
Intussen bouwt de wereld naarstig aan de volgende verdieping op het monument. De huidige opgaande conjunctuurcyclus gaat in de industriële wereld al een tijdje mee, komt in een rijpere fase terecht en begint de eerste tekenen van vermoeidheid te vertonen. Dat betekent de komende jaren een grotere kans op wat inflatie en wat meer wisselvalligheid op de financiële markten. Tegen 2010 (zie grafiek) zou de wereld dan toe zijn aan een adempauze, een recessie dus, om de foutjes te corrigeren, en met een schone lei verder te bouwen. Of toch maar even afwachten welke plannen de onbekende architect nog in petto heeft.
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier