MOET EUROPA AFHAKEN?

Biotechnologie was lange tijd het codewoord voor een opwindende spiraal van nieuwe technologie waarin wetenschappers en industrie elkaar vonden. Vlaanderen zit met Plant Genetic Systems ( PGS) en Innogenetics in het oog van deze ontwikkeling. Voor PGS betekende de overname door Agrevo, dochter van Hoechst (60%) en Schering (40%), een eerste noodzakelijke schaalvergroting.

Grote investeringen zijn gemeengoed in de sector, rendabiliteit en winst worden makkelijk uitgesteld. Na vijftien jaar sluimeren onder het stempel ‘veelbelovend’, komt er beweging in de wereld van de biotechnologie. Vorige week maakten Hoechst en Rhône-Poulenc bekend dat ze zouden samensmelten tot Aventis. Het nieuwe bedrijf wil de klemtoon leggen op Life Sciences. In november had Hoechst al de zuivere chemische activiteiten afgesplitst in een aparte beursgenoteerde groep: Celanese AG. De Frans-Duitse alliantie zal inzake biotechnologie aan de wereldtop staan. Het Gentse Plant Genetic Systems krijgt in de nieuwe structuur een sleutelrol te vervullen. Wij spraken met Jan Leemans, die tot vorig jaar managing director was van PGS en nu lid van de raad van bestuur van Agrevo.

TRENDS.Monsanto gaat net niet samen met American Home Products, Hoechst en Rhône-Poulenc fuseren wel. Het lijkt wel of het paringsseizoen is begonnen. Waaraan ligt dat ?

JAN LEEMANS (AGREVO). Al vaak vermeld, maar nog altijd even belangrijk: de globale economie drijft ondernemingen in elkaars armen. De competitie neemt extra toe omdat in Europa de landbouwsubsidies afnemen. Daarom is consolidatie volop aan de gang. Een grote groep heeft meer kracht en vermag nu eenmaal meer dan vele kleintjes. In de Europese Unie is de regelgeving heel strikt. Voor kleine bedrijven vormt dat een heel lastige hindernis. Alleen grote bedrijven hebben de financiële middelen om daarmee om te springen.

Een tweede factor is de dramatische impact van de nieuwe gentechnologie. In de Verenigde Staten en Argentinië wijzigen de nieuwe genetisch gemanipuleerde producten de markt heel ingrijpend. De industrie hoeft er niet meer van overtuigd te worden dat de beloftes worden ingelost. Aan de vooravond van de tweede golf in de biotech – de zogenaamde functional genomics – beseft iedereen dat er vrij snel tamelijk veel moet worden geïnvesteerd. Veel investeren is zelden een probleem, maar de nood aan snelle investeringen noopt sommige bedrijven om samen te smelten.

Klimt biotechnologie dan eindelijk uit het dal van de veelbelovende, geldverslindende research ?

Ik ken geen enkele ontwikkeling die zo snel marktaandeel verovert als de biotechnologie. Het aantal genetisch gemanipuleerde zaden is voorlopig beperkt, maar de impact is gigantisch. Bij de introductie van transgenetische maïs in 1996 besloeg het gebruik ervan zo’n 2% van het totale areaal. Een jaar later is dat al 20%. Er komt een totaal nieuwe dynamiek. De zaden die nu genetische eigenschappen krijgen ingebouwd, zijn ook de zaden waaraan in de toekomst bijkomende eigenschappen worden gekoppeld. De competitieve kloof groeit razendsnel. Nu schatten we de markt van chemische gewasbeschermingsmiddelen op 25 miljard dollar, die van genetische Crop Production op 15 miljard dollar. Die laatste zal groeien naar 50 miljard dollar. Binnen tien jaar maken we veel meer producten op maat van de klant. Dat leeft nu al. Door grotere differentiatie in de producten stijgt de complexiteit en is ketenvorming onvermijdelijk.

In Canada, de Verenigde Staten en Zuid-Amerika slaan de genetisch gemanipuleerde zaden aan. Europa aarzelt, niettegenstaande de research voor deze technologie voor een groot deel bij ons gebeurt. Hoe komt dat?

In tegenstelling met bijvoorbeeld de Verenigde Staten bekijkt Europa landbouw niet als een basisindustrie. De Europese Unie neemt beslissingen in het nadeel van de landbouw. De productie met transgene gewassen levert de boeren een economisch en kwalitatief voordeel op. Het protest van groene fracties plaatst deze nieuwe technologie in een Frankenstein-perspectief. Hun visie op landbouw is onrealistisch. Zij zien landbouw zoals die vijftig jaar geleden werd georganiseerd, maar toen werkte 30% van de bevolking in die sector, nu nog 3%.

De EU reageert vooral in functie van de consument. Voor de boer zijn de nieuwe zaden makkelijker en goedkoper. De kritiek dat de consument alleen een prijsvoordeel biedt, getuigt van een enge visie. Als je de landbouwproductie globaal bekijkt, besef je hoe belangrijk bijvoorbeeld een stabiele graanoogst is. En daarbij kunnen genetisch gemanipuleerde zaden helpen.

Vreest u een braindrain?

Ik denk van niet. De fusie van Hoechst en Rhône-Poulenc is Europees. Dat betekent dat het zwaartepunt van knowhow hier zal blijven. Op het vlak van de valorisatie schieten we tekort. We stellen vast dat de ontwikkeling moeilijker ligt. Het starten van een zaadfacility verloopt moeizaam. De Europese overheden remmen dat af. Zonder de onheilsprofeet te willen spelen, geloof ik dat die houding er inderdaad voor kan zorgen dat meer ontwikkelingsactiviteiten in de toekomst buiten Europa zullen plaatsgrijpen.

Twee groepen die samensmelten, halen daar pas voordeel uit als ze complementair zijn. Waar komt de synergie vandaan bij Aventis?

Nieuwe hardwareplatformen laten momenteel de snelheid van innovatie ontploffen. Vier jaar geleden konden we jaarlijks 10.000 nieuwe chemische moleculen screenen. Vandaag ligt de snelheid op 1 miljoen screenings per jaar. Daarom is tijd vandaag een cruciale factor. Er moet nu worden geïnvesteerd als we niet willen achteropraken. De synergie binnen Agrevo is duidelijk. De hardwareplatformen, computergestuurde archieven en robotica kunnen gemeenschappelijk benut worden. De winst moet in de toekomst net komen uit de integratie van biotechnologie, chemicaliën en zaadselectie. De marges op biotechnologische producten zijn groter. Een boer betaalt speciale biotech fees om onze oplossingen te gebruiken. Voorlopig lopen de effecten van de nieuwe producten op de industrie voor op de economische realiteit, maar voor ons is het duidelijk: biotech is een groeimarkt met grote winstmogelijkheden.

Roeland Byl