Mindfulness is een stevig roerei

Zelfs de grootste cultuurpessimist moet toegeven dat de westerse samenleving ons een zelden geziene productiviteit, welvaart, performante geneeskunde en innovatieve meerwaarde heeft geboden. De motor van dit alles: technologie. Tegelijk overheerst een vreemd pessimisme, aangewakkerd door verontruste psychiaters en diverse media, die rapporteren over conflicten en met een zeker genoegen wijzen op kleine verliezen. Nooit was onze samenleving zo veilig, zo gezond, nooit leefden we met z’n allen langer, maar toch dreigen we het noorden te verliezen. Onze maatschappelijke omgeving biedt hoe langer hoe minder inspirerende rolmodellen, houvast, vaste rolpatronen. Zelfs ons geslacht zou beter wat fluïde worden. Vind je geen ankers buiten jezelf, dan vind je die misschien ín jezelf? Kunnen we inspiratie zoeken in het Oosten?

Onder invloed van het christendom en de psychoanalyse heeft het Westen ons innerlijke leven voorgesteld als een vat vol conflicten, onderdrukte emoties, een bijna op voorhand verloren gevecht tegen onze driften. Het vlees is zwak, we zullen hoe dan ook begeven en verteerd worden door schaamte en schuldgevoelens. Het bedrijfsleven heeft zelden dat soort mensbeeld gekoesterd en leunde liever aan bij de positieve psychologie: mensen kunnen groeien en bloeien, en de bedrijfsleiding zorgt het best voor een stimulerende werkomgeving met respect voor elk individu, met nadruk op teamwork en open communicatie. Anderzijds lees je overal over burn-outs, en dat heeft een overduidelijke werkcomponent. Je leest wel eens over burn-out bij ouders, maar dan wordt de notie wel erg soepel gehanteerd.

Oosterse invloeden merk je bij de toegenomen interesse voor yoga, zen en vooral mindfulness. Zelfs kleurboeken voor volwassenen scoren. Het Westen zoekt echter keiharde evidentie. Is die interne focus te fluffy, een zachtgekookt eitje? Of spreken we over een stevig ontbijt, een roerei met groentjes (want spek is wat taboe geworden)? Recente Amerikaanse studies hebben aangetoond dat de motivatie van werknemers die onder hoge druk staan dankzij mindfulness niet verslapte tijdens de werkweek. Wie niet van kapitalisme houdt, zal snel ‘motivatie’ vervangen door ‘uitbuiting’. Maar denk gewoon aan jezelf. Wat vind je het fijnst? Lekker gemotiveerd zijn, er graag tegenaan gaan, of het niet meer zien zitten, er wat lusteloos bijhangen?

Een ander onderzoeksteam bestudeerde een concept dat onder invloed van het oosterse denken meer aandacht krijgt: dankbaarheid. Uiteraard is niet alles kommer en kwel. Integendeel: in objectieve cijfers uitgedrukt leven we nog altijd in een maatschappij van overvloed. Ben je verbitterd omdat onze samenleving niet volkomen beantwoordt aan de hoogste normen? Of ben je vooral dankbaar dat we leven in boeiende tijden, vol materiële welvaart? Ben je bitter omdat sommige politici er een zootje van maken? Of ben je dankbaar voor wat Marc Michils zo mooi beschrijft in zijn boek Kom op!, waar hij onder meer in herinnering brengt hoe duizenden vrijwilligers zich telkens weer inzetten voor de medemens? Dankbaarheid is volgens die tweede studie een manier om het teamwerk te versterken en de persoonlijke motivatie op peil te houden. Ook daar speelt mindfulness een centrale rol. Wie geleerd heeft systematisch in het nu te leven, zal sneller prosociaal gedrag en dankbaarheid aan de dag leggen.

Die studies bevestigen tientallen andere die erop wijzen dat oude praktijken uit het Oosten ook voor ons relevant, functioneel, zinvol en nuttig zijn. Mindfulness is inderdaad een stevig roerei, en dat niet alleen voor kankerpatiënten. Alleen bakt het zichzelf niet. Toewijding is net als bij de westerse productiviteit sterk aangewezen.