Mijn baas heeft een privédetective

Steeds meer werkgevers nemen een privédetective in de arm om feiten te bewijzen die een ontslag om een dringende reden van werknemers rechtvaardigen. Daarbij moeten ze wel de wettelijke spelregels naleven.

Als een werkgever een werknemer ontslaat, moet hij in principe een opzeggingstermijn in acht nemen. Voor bedienden gelden langere termijnen dan voor arbeiders, maar dat onderscheid moeten de sociale partners tegen juli wegwerken. De werkgever kan in plaats van een opzeggingstermijn toe te kennen aan de werknemer een opzeggingsvergoeding betalen, waardoor die na het ontslag geen arbeidsprestaties meer hoeft te leveren.

Om de opzeggingstermijn of -vergoeding te vermijden, kan de werkgever een zogenoemde dringende reden voor het ontslag inroepen. Dat is niet zo eenvoudig. Als over zo’n dringende reden discussie ontstaat, trekken werkgevers vaak aan het kortste eind bij de arbeidsrechtbanken. In deze economisch moeilijke tijden doen meer en meer werkgevers een beroep op privédetectives om het bewijs van een dringende reden te leveren. De vraag is of dat wettelijk is toegestaan.

Geldigheidsvoorwaarden

Het beroep van privédetective is wettelijk geregeld door de wet van 19 juli 1991. Die bepaalt onder meer de vereisten waaraan het verslag van een privédetective moet beantwoorden, opdat de opdrachtgever het in een rechtszaak als bewijsmiddel kan gebruiken. Het moet voldoen aan drie voorwaarden.

• Openbare plaats

De privédetective moet de vaststellingen hebben gedaan op een plaats die voor het publiek toegankelijk is. “Niet de plek waar de detective zich bevindt op het ogenblik van de vaststellingen is daarvoor bepalend, wel de locatie waar de personen zich bevonden die in het verslag worden genoemd”, verduidelijkt Amandine Kitambala, legal expert bij de hr-adviseur HDP/Partena. “Maar dat betekent nog altijd niet dat elke controle die op een openbare plaats is uitgevoerd, wordt toegelaten.”

• Geen gevoelige informatie

Privédetectives mogen geen informatie inwinnen over de politieke, religieuze, filosofische of syndicale overtuigingen van mensen. Het is ook verboden onderzoek te doen naar de seksuele geaardheid, de sociale en etnische afkomst of de gezondheidstoestand van personen.

Amandine Kitambala: “Informatie vergaren over de vroegere, huidige of toekomstige fysieke of psychische gezondheidstoestand van de betrokkene is verboden. De privédetective mag dus niet nagaan of iemand verslaafd is aan drugs, een psychiatrische behandeling volgt of een alcoholist is. Alcoholisme wordt immers beschouwd als een ziekte.”

• Schriftelijke overeenkomst

De werkgever en de privédetective moeten een schriftelijke overeenkomst afsluiten voordat het onderzoek wordt aangevat. In dat document moet een gedetailleerde beschrijving van de opdracht en een raming van de duur staan. Ook het vergunningsnummer van de privédetective moet erin worden vermeld. Privédetectives moeten zijn erkend door de federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken en over een identificatiekaart beschikken.

Andere bewijsmiddelen

Als die drie voorwaarden niet zijn vervuld, bestaat het risico dat het verslag en de bewijzen als onwettig worden beschouwd en door de rechter uit de debatten worden verwijderd. “Er is wel een uitzondering: zelfs illegaal verkregen bewijs mag worden gebruikt, op voorwaarde dat de onregelmatigheid het recht op een eerlijk proces niet in het gedrang brengt, de betrouwbaarheid van het bewijs niet aantast en niet indruist tegen een vormvereiste die op straffe van nietigheid werd voorgeschreven”, aldus Amandine Kitambala.

“Als er discussie ontstaat over de bewijskracht van het verslag, heeft de rechter een ruime beoordelingsbevoegdheid. Het verslag moet bovendien worden aangevuld met andere bewijsmiddelen, zoals een proces-verbaal dat is opgesteld door een gerechtsdeurwaarder. De rechter onderzoekt de betrouwbaarheid van elk bewijs. Hij controleert welke onderzoeksmethode de privédetective heeft gebruikt om zijn verslag op te stellen, bijvoorbeeld mensen observeren, schaduwen, fotograferen of ondervragen.”

Het verslag van de privédetective is dus op zich geen onweerlegbaar bewijs. De bewijskracht ervan is beperkt, onder meer omdat de privédetective wordt betaald door de werkgever en dus aan geen gerechtelijke controle is onderworpen.

Bescherming van de persoonlijke levenssfeer

Een andere belangrijke vraag is in hoeverre de inschakeling van een privédetective indruist tegen het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Het antwoord daarop staat in het artikel 8 van het Europees verdrag voor de rechten van de mens: “Eenieder heeft recht op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economische welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.” Die bepaling geldt ook voor privépersonen.

Bij een geschil moet de rechter bepalen of deze beginselen werden gerespecteerd. Amandine Kitambala. “De rechter moet ook nagaan of het doel van de werkgever — bijvoorbeeld de bescherming van zijn economische belangen of de belangen van het bedrijf — legitiem is ten opzichte van het recht op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de werknemer. Daarnaast moet hij onderzoeken of de gebruikte middelen in verhouding staan tot het doel. Daarvoor controleert hij of er een evenwicht is tussen het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de werknemer en de belangen van de werkgever.”

JOHAN STEENACKERS

Privédetectives mogen geen informatie inwinnen over de politieke, religieuze, filosofische of syndicale overtuigingen van personen.