Mieke is niet moedig

Vlaams minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen Mieke Vogels ( Agalev) stelt voor om elke werknemer een onoverdraagbaar recht te geven een jaar van zijn of haar loopbaan te gebruiken om voor anderen te zorgen. De rekening van dit plan wordt gepresenteerd aan de werkgevers. Moedig is anders. Het is ontegensprekelijk zo dat werknemers in de toekomst meer nood zullen hebben aan allerlei vormen van verlof, maar dit streven vertalen in nieuwe instituties, vergt iets meer analyse dan het simpel toekennen van een lineair collectief recht.

De werkgevers reageerden onmiddellijk afwijzend. Dit deed de minister besluiten dat de werkgevers zich negentiende-eeuws gedroegen. Je gelooft je oren niet. Het huidige systeem van loopbaanonderbreking in België is één van de meest verregaande in de westerse wereld. Ik heb het Belgische systeem op buitenlandse conferenties toegelicht en ongeloof bij mijn toehoorders (academici en beleidsmensen) was telkens mijn deel. Men begreep niet hoe de werkgevers met dit systeem konden instemmen. Blijkbaar gedragen de Belgische werkgevers zich in deze allesbehalve negentiende-eeuws.

Zou de minister weten hoeveel werknemers nu echt geïnteresseerd zijn in deze vorm van verlof? Vermoedelijk gaat het om een minderheid. Heeft het dan zin om een collectief lineair verlof toe te kennen aan elke werknemer? Een tip voor de minister: evalueer het gebruik van het huidige verlof voor palliatieve zorg. Uit die evaluatie zullen knelpunten naar voren komen die het beleid kunnen bijschaven. Ik denk dat dit meer zal bijdragen aan een zorgende samenleving. Toegegeven, je haalt er minder kranten en televisie mee.

Wie betaalt?

Het grote probleem voor het beleid is de groeiende diversiteit bij de werknemers en de bevolking. Je moet dan ook goed nadenken vooraleer je zo’n verlof toekent, zeker indien dit verlof inhoudelijk wordt bepaald. Een voorbeeld: de nood aan permanente opleiding is op zijn minst even groot als de nood aan zorg. Moet er dan ook een uitgebreid educatief verlof worden toegekend? Ik denk dat het beleid zich moet beperken tot rechten voor loopbaanonderbreking. Het is in de eerste plaats aan de individuele werknemer om te bepalen waarvoor dit verlof kan worden gebruikt.

Wie zal dit alles betalen? Dat werkgevers een maatschappelijke rol moeten spelen, is onmiskenbaar, maar dat is nog iets anders dan alleen voor de kosten moeten opdraaien. Het is op dit punt dat de minister zal moeten bewijzen moedig te zijn. Er zijn namelijk alternatieven. Zo spenderen we jaarlijks 50 miljard frank aan het brugpensioen. Een deel van dit budget kunnen we overhevelen naar het systeem van loopbaanonderbreking. Zelfs het veel grotere pensioenbudget kan in de discussie worden ingebracht. Het is toch totaal irrationeel, als je rekening houdt met de nieuwe loopbaandynamiek, dat het hele pensioenbudget op het einde van de loopbaan moet worden opgesoupeerd? Met een herschikking van de budgetten kun je inspelen op nieuwe behoeften zonder de sociale zekerheid te belasten.

Cao’s op maat.

Mieke Vogels moet dus dringend een afspraak maken met haar federale collega Laurette Onkelinx ( PS). Zeer veel dient ze er echter niet van te verwachten. Minister Onkelinx heeft op de Europese Raad van ministers duidelijk laten verstaan dat België het bestaand systeem van brugpensioneringen niet zal aanpassen wegens onhaalbaar (sic) en onverdedigbaar voor het parlement. Daarmee gaat ze niet alleen in tegen de aanbevelingen van de Europese Commissie, ze blokkeert ook het vernieuwend loopbaanbeleid.

Gezien de toenemende vergrijzing zou het echter naïef zijn te denken dat een transfer uit de (brug)pensioenen kan volstaan om deze nieuwe loopbaanbehoefte te dekken. Wij zien bijkomende mogelijkheden in individualiseerbare cao’s. Gezien de groeiende diversiteit onder werknemers zullen cao’s minder en minder tegemoetkomen aan de meerderheid van de werknemers. In de toekomst moeten werknemers loonsverhogingen kunnen opsparen of omzetten in tijd. Werknemers die zorgverlof belangrijk vinden, kunnen hiervoor dan sparen (in tijd en/of in geld). Anderen kunnen dit omzetten in educatief verlof en nog anderen kunnen dit aanwenden om vroeger definitief te kunnen uitstromen. Zo’n systeem vergt echter een grote mentale klik bij zowel werkgevers als vakbonden. De groeiende diversiteit bij de werknemers zal hen echter vroeg of laat dwingen deze klik te maken.

Vervanging.

De verdere uitbouw van een transitionele arbeidsmarkt in de volgende eeuw (waarbij werknemers meer dan vroeger in- en uitstromen) vergt ook een voldoende hoge participatiegraad. Met de huidige krapte op de arbeidsmarkt loopt het systeem van loopbaanonderbreking in Vlaanderen nu reeds tegen zijn grenzen aan. Mieke Vogels heeft weliswaar gelijk dat krapte op de arbeidsmarkt de werknemers meer macht geeft om zaken af te dwingen, dezelfde krapte zorgt meteen ook voor een nieuwe drempel om het systeem door te voeren. Het voorstel om de vervangingsplicht af te schaffen, is niet echt realistisch, want in de huidige hoogconjunctuur heeft de werkgever de vervangende werknemer gewoon nodig.

Nu staat wel in de regeringsverklaring dat de participatiegraad van de werkende bevolking moet toenemen, maar al meteen in het eerste dossier ter zake (de brugpensioenen) geeft de regering niet thuis. Wie echter denkt de participatiegraad van oudere werknemers te kunnen verhogen zonder het systeem van brugpensioen aan te pakken, lijkt naïef bezig.

Mieke Vogels heeft met haar voorstel tot het recht op zorgverlof een belangrijk thema aangesneden. We hopen dat de minister er ernstig werk van maakt. Dat dit meer inhoudt dan het thema eventjes lanceren aan de vooravond van de Vrouwendag, zal vermoedelijk duidelijk zijn.

jan denys