Met Fyra hebben spoorwegen in eigen voet geschoten

Voor Fyra krijgt de jongste winterprik de allure van een doodsteek. De hogesnelheidstrein opdoeken is wellicht nog de enige echte optie.

Voor Fyra krijgt de jongste winterprik de allure van een doodsteek. De hogesnelheidstrein opdoeken is wellicht nog de enige echte optie.

Soms is het helemaal niet de schuld van de trainer dat een voetbalploeg slecht speelt. Toch moet meestal de coach opstappen als een verliesreeks te lang aansleept. Zou Marc Descheemaecker daaraan hebben gedacht toen hij in het VRT-programma De Zevende Dag een bocht maakte? Hoewel niet hij maar zijn voorganger Karel Vinck de Fyra-treinen had besteld, pareerde de NMBS-topman sinds de lancering op 9 december loyaal elke kritiek op de haperende hogesnelheidstrein. Mankementen werden afgeschilderd als tijdelijke kinderziektes en klachten over het afschaffen van de goedkopere Benelux-trein wuifde de spoorwegmaatschappij vriendelijk weg. Vorig weekend veranderde dat stramien toen Descheemaecker fors uithaalde naar AnsaldoBreda, de Italiaanse fabrikant van de Fyra-treinen.

De koerswijziging kwam er nadat was gebleken dat de nieuwe hogesnelheidstreinen onderweg onderdelen verloren. De veiligheid van de reizigers kon niet langer worden gegarandeerd. Na een speciale raad van bestuur bij de NMBS gaf de spoorwegmaatschappij afgelopen maandag de Italiaanse fabrikant nog drie maanden respijt. Lukt het niet om de problemen op te lossen, dan hoeft de NMBS de Fyra-stellen die ze had besteld niet meer en wordt het volledige contract — ter waarde van 60 miljoen euro — geschrapt. Het voorschot van 35 miljoen euro dat NMBS al heeft betaald, is afgedekt door bankgaranties, maar toch stelt de spoorwegmaatschappij AnsaldoBreda juridisch aansprakelijk voor schade.

De Nederlandse Spoorwegen (NS) en de NMBS droomden al in 1994 van een hogesnelheidslijn die Amsterdam, Brussel en Antwerpen zou verbinden en aansloot op het netwerk van hogesnelheidstreinen, waartoe ook Thalys, Eurostar en ICE-treinen intussen behoren. De vergunningen waren in 2000 voorhanden en in 2004 bestelden NMBS en NS negentien treinstellen bij AnsaldoBreda. Daarvan zijn er intussen negen aan NS Hispeed geleverd. Die doen het niet naar behoren, werden vorige week uit dienst genomen en de levering van de resterende tien is voorlopig opgeschort. Geen fraai resultaat voor een initiatief dat er kwam met het oog op de Europese spoorliberalisering. Hogere prijzen, een matige service en veiligheidsproblemen kunnen niet de bedoeling zijn van meer marktwerking.

Iedereen die erbij betrokken was, benadrukt dat het Belgische spoorbedrijf in dit dossier slechts een kleinere partner van de NS is geweest. Intussen heeft het Fyra-fiasco wel impact op de grensmobiliteit. Heel wat reizigers zijn al op zoek gegaan naar alternatief. De files op de E19 worden wellicht nog langer. Volgens de reizigersvereniging TreinTramBus is het aantal grenspendelaars sinds begin december al met de helft teruggelopen. De oude Benelux-trein die Brussel met Amsterdam verbond, was er duidelijk niet alleen voor nostalgische hippies. Elke spoorexpert benadrukt dat het een van de meer rendabele lijnen van de NMBS was.

De Beneluxtrein afschaffen was een vergissing. Met de Thalys is er al een duurdere hogesnelheidstrein tussen Brussel en Amsterdam. Als de Fyra al rijdt, vist hij in dezelfde vijver. De voormalige monopolisten hebben over het hoofd gezien dat lang niet alle reizigers bereid zijn een forse meerprijs te betalen voor een kwartiertje tijdswinst. En ja, vergissen is menselijk. Maar een vergissing rechtzetten is dat net zo goed.