Files, ochtendgrijs, ongenoegen bij de kusthoreca en Angela Merkel. Een vreemd rijtje misschien, maar allemaal doen ze even vertrouwd aan. Dat zal niet gauw veranderen. De Duitse bondskanselier werd afgelopen weekend verkozen voor een vierde ambtstermijn. Als ze aan het begin van het volgende decennium afzwaait, heeft ze zestien jaar aan het hoofd van het machtigste land in Europa gestaan. Maar hoe vertrouwd het gezicht van das Mädchen ondertussen ook aandoet, de vraag blijft: wie is Angela Merkel eigenlijk?
In Angela Merkel, de politieke biografie gaat de Nederlandse journaliste en historicus Michèle de Waard op zoek naar “voorbeelden, drijfveren en motieven” van de vrouw die sinds de vluchtelingencrisis is uitgegroeid tot het morele kompas van het Westen. In haar zoektocht doorploegde De Waard een karrenvracht aan archiefmateriaal, en ze kon bogen op haar rijke ervaring als correspondente in Bonn en Berlijn. Haar achtergrond als journaliste, onder meer als columniste bij Het Financieele Dagblad, geeft ook een duidelijke economische insteek aan haar verhaal.
Het boek begint met een verkenning van de relatie van Merkel met de rest van de wereld. De plejade aan problemen – van het Griekse drama tot de vluchtelingencrisis – en de moeilijke positie waarin ze vaak gewrongen zit, verklaren de bekendste kenmerken van de politica: pragmatisch, traag schakelend, en weinig begeesterend.
Nadien volgt het boek een meer chronologische opbouw, te beginnen met de val van de Muur, die werd gevolgd door de eenmaking van Duitsland. Het eerste moment laat haar toe een politiek leven te beginnen. Ze sloot zich vrijwel onmiddellijk aan bij een partij voor burgerrechten, die een derde weg tussen het socialisme en het kapitalisme bepleitte. Pas later kwam ze terecht bij de christendemocratische CDU. Het tweede moment, de eenmaking, zadelt haar op met een zware erfenis. Helmut Kohl, haar politieke vader die ze later een mes in de rug steekt, stemt in met een deal met de Fransen: de snelle invoering van de euro in ruil voor een eengemaakt Duitsland. Het resultaat was een muntunie vol weeffouten.
Het boek gaat uitgebreid in op de eurocrisis. De Waard zet in haar betoog de kloof tussen Noord- en Zuid-Europa op scherp. Het symbool van de clash tussen het spaarzame noorden en het verkwistende zuiden is de jaren aanslepende Griekse schuldensoap. Gevangen tussen hamer en aambeeld bepaalde Merkel standvastig de richting met maar één doel voor ogen: de redding van de euro.
De politieke loopbaan van Merkel loopt volledig samen met de moderne geschiedenis van Duitsland: van zieke man van Europa tot de motor van het oude continent. Soms helt het boek over naar de rol die Duitsland de afgelopen jaren speelde, of opgedrongen kreeg. De echte protagoniste verdwijnt daardoor wat naar de achtergrond. Duitsland en Merkel zijn natuurlijk synoniem geworden voor elkaar. Maar op de vraag of dit boek het enigma van Merkel oplost, is het antwoord: neen. Of toch niet volledig. En dat hoort de maatstaf te zijn voor elke biografie over haar.
Michèle de Waard, Angela Merkel. Een politieke biografie, AUP, 2017, 299 blz., 19,99 euro
Jasper Vekeman
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier