Meer vurige draken

Het logo van Distrigas is een vuurspuwende draak. Juicht, ondernemers, juicht, uw gasrekening zal krimpen. Meer vuurspuwende draken kondigen zich aan. Volgt een herhaling van de strijd tussen Proximus en Mobistar ? Distrigas evolueert van Belgische monopolist naar internationale gashandelaar. Vlamingen, Nederlanders en Duitsers brengen intussen een nieuw gasbedrijf Gasnet Vlaanderen naar de startlijn.

Het hoofdkantoor van Distrigas heeft de elegantie van een Belgisch ministerie. Het blok is kaal en koud. De 900 werknemers van Distrigas rukken zich los uit een decennia oude ingenieurscultuur en leren het vak van klantenvriend. Een enquête bij de grote consumenten wordt uitgevoerd. Meer klantenzorg is één van de beleidslijnen van D 2000, een toekomstnota opgesteld onder de leiding van gedelegeerd bestuurder Jean-Pierre Depaemelaere, de West-Vlaamse RUG-ingenieur (52 j.) die twee jaar geleden verhuisde van Electrabel naar de top van het gasbedrijf. Dat gebeurde in het kader van de Vlaamse Actie van Tractebel, de hoofdaandeelhouder met 33,25 procent. Schuins achter zijn gele rolgordijnen zie je het hoofdkwartier van deze machtige voedster van Distrigas. Jean-Pierre Depaemelaere deed op 22 jaar tien mutaties zo heet het in die wereld bij de elektriciens : “Ik voelde dat ik belangrijke taken aankon. Misschien was ik een high potential. Maar die woorden werden nooit gebruikt, want klinken pretentieus. Distrigas kende ik als lid voor Electrabel van de raad van bestuur en het directiecomité.”

In de periode van de privatisering rijpte het project D 2000. De woorden lerende organisatie en pro-actief zijn daarbij niet uit de lucht gegrepen. Jean-Pierre Depaemelaere bleef gedurende zijn lange inrijperiode weg van de publieke scène. Met dit maideninterview toont hij u zijn visitekaartje. Jean-Pierre Depaemelaere : “Ik vond hier een rendabel en bekwaam bedrijf. Dat zal zo blijven in de volgende decennia. Distrigas dient een sterk veranderende omgeving te trotseren, de liberalisering van de Europese gasmarkt is onduidelijk en niet voor morgen, maar wordt onafwendbaar. Feit is dat de nieuwe strategie van Distrigas zal doordrenken. Wat ik zeker weet, is dat de liberalisering van de gasmarkt anders moet zijn dan die van de elektriciteitsmarkt. De elektriciteitsproducenten bevinden zich dicht bij de markt, wat niet het geval is voor de gas producenten, die zich meestal ver van huis bevinden. In de gasmarkt heb je een tweedeling : enerzijds de producenten, anderzijds de importeurs. Ik vrees dat de Europese regelgeving niet veel vat heeft op die tweedeling. Stroomopwaarts kan dat moeilijk, vermits de belangrijkste producenten bijvoorbeeld het Russische Gazprom zich meer en meer buiten de Europese Unie bevinden. Daarnaast willen de producenten bewegen op het terrein van de importeurs en de transporteurs.”

Invoer.

Vandaag wordt elke kubieke millimeter gas die uit een Belgische leiding vloeit, ingekocht door Distrigas. Het bedrijf bezit het nationale monopolie voor de opslag en het transport van aardgas. Distrigas is een buitenbeentje, het heeft zoals ongeveer de helft van de Europese monopolisten geen eigen productie. British Gas was alleenverkoper tot 1986, het jaar van de deregulering van de Britse gassector. Het marktpercentage van British Gas zakte van 100 % naar 35 % vandaag zijn er veertig leveranciers in het Verenigd Koninkrijk en de gemiddelde prijs van aardgas voor de industriële verbruikers daalde sedert 1986 met 47 % (in België met 40 %). De geleidelijke liberalisering van de gasmarkt voor huishoudens is net gestart. Jean-Pierre Depaemelaere kent het Britse voorbeeld, de Britten vormen een levend laboratorium voor de gasderegulering. Hoe hoog is Distrigas’ marktpercentage in 2006 ? Jean-Pierre Depaemelaere : “Geen commentaar”. De aandeelhouders van British Gas hebben de nukken van beurskoersen leren kennen, ook de aandeelhouders van Distrigas staan voor een onzekere koersontwikkeling van hun placement de bon père de famille.

Distrigas investeert 1,25 miljard frank in Interconnector (UK) Ltd voor de bouw van een gasleiding tussen het Verenigd Koninkrijk en Zeebrugge, en 12 tot 15 miljard frank in de aanleg en de versterking van de VTN-pijp ( Versterking Transport Net) tussen Zeebrugge en Frankrijk en Zeebrugge en Duitsland. De tak Zeebrugge-Eynatten, door het noorden van Vlaanderen, is de meest essentiële. Hij koppelt België aan de gigantische vindplaatsen van Gazprom, de grootste gasonderneming ter wereld met schier onuitputtelijke reserves onder de ijszeeën. Distrigas koopt met deze miljarden een rol als internationale handelaar. De opening van de Interconnector in de herfst van 1998 consacreert zijn internationale roeping als gas merchant. De doorvoer van aardgas bedraagt vandaag 12,9 miljard kubieke meter (in ’86 : 8,9 miljard kubieke meter), de thuismarkt slorpt 11,5 miljard kubieke meter op. Het omzetpercentage van de doorvoer zal structureel blijven klimmen en de thuismarkt verliest aan belang.

De bevrijding.

In Europa en de kloof snijdt door België ligt een onzichtbare grens tussen liberaliseerders van de gasmarkt en een achterhoede van monopolisten. Gaz de France wil geen vrije gasmarkt en vindt steun bij Statoil de Noren runnen hun welvaartseconomie op het gas en de olie van de Noordzee ; de Norfra-pijplijn naar Duinkerken is de verlovingsring. Gasunie, British Gas, Gazprom, Wingas lopen in de voorhoede van de bevrijders. Distrigas heeft een onduidelijk profiel in deze polarisering. Jean-Pierre Depaemelaere : “De tegenstelling tussen liberalen en conservatieven is voor Distrigas minder relevant dan de tegenstelling tussen producenten en verdelers. De liberalisering van de Europese gasmarkt dreigt de producenten te versterken ten nadele van de verdelers en ten nadele van de klanten van de verdelers. Vergeet nooit dat Distrigas voor zijn gas volledig is aangewezen op internationale aankopen en dat wij van de federale regering rechten hebben gekregen én plichten. Wij doen niet wat wij willen, het Controlecomité voor Gas en Elektriciteit is onze voogd en ons beleid is onderworpen aan de federale energiestrategie.”

Baron Frère brengt zijn 25 % van Tractebel naar de markt. Voorkeurkopers zijn Generale Maatschappij met op de achtergrond haar moeder Suez. Zal deze groeiende invloed van een Frans concern met belangen in de energiesector (via de vaste aandeelhouder Elf, een gasproducent, van Suez) het liberaliseringsstandpunt van Distrigas kleuren ? De Franse staat en Gaz de France willen geen verregaande vrijmaking. Distrigas heeft een aandeel van 4 % in de Europese gasmarkt, en is een kleine speler, Gaz de France is driemaal groter. “De eventuele wijziging van het aandeelhouderschap van Tractebel door bijvoorbeeld een groeiende invloed van Suez verandert niets aan ons standpunt in het Europese liberaliseringsdebat,” reageert Jean-Pierre Depaemelaere. “Frankrijk staat huiverig ten aanzien van een radicale ommekeer op de Europese energiemarkt. Maar bij de liberalisering van de elektriciteit ik formuleer een retorische bedenking is er vanuit Frankrijk op Tractebel noch op Electrabel druk uitgeoefend om naar een Frans standpunt te neigen. Frankrijk heeft bakzeil moeten halen en de liberalisering van de elektriciteit staat op de sporen. Eenzelfde onafhankelijkheid voor ons verwacht ik bij de gasliberalisering.”

Philippe Bodson zegt steeds dat hij nog 5 à 6 energiespelers ziet in het toekomstige Europa ? Is dit een zachte vingerwijzing naar Distrigas om uit te kijken naar een alliantie of een fusie met een producent ? “Een koppeling van Distrigas aan een producent, bijvoorbeeld aan het Nederlandse Gasunie, heeft nadelen. Mijn heilige overtuiging blijft dat een onafhankelijke groothandelaar, wat we zijn, voordelig is voor de verbruiker,” getuigt Jean-Pierre Depaemelaere. “Door de competitie tussen de producenten waarbij wij waarnemer zijn kopen wij tegen scherpe prijzen. De producenten dromen van een stroomafwaartse uitbreiding van hun macht, dus in het vervoer, de opslag en de distributie. Zij bulldozeren zo de buffer tussen hun macht en de verbruiker weg. Ik beklaag het Belgische bedrijf dat over optimale prijzen en leveringstermijnen onderhandelt met een producent.”

Distrigas wil de taak op zich nemen van onafhankelijke gasverdeler in Europa. Jean-Pierre Depaemelaere : “De doorvoerrol leidt tot een schaalvergroting van onze markt. Zeebrugge is een vedette op de Europese gasscène en de LNG-terminal geeft Distrigas een werelddimensie.”

Bij de Vlaamse regering leeft de wens om de VTN-leiding in handen te geven van een consortium, niet uitsluitend van Distrigas, wat Jean-Pierre Depaemelaere ondoenbaar acht. De VTN-pijp is geen losse, op maat gemaakte ( dedicated) verbinding van het type Interconnector, maar is een geïntegreerd deel van het bestaande net, sommige VTN-delen zijn bestaande leidingen. “Bij het apart beheren van de pijpleidingen brengt dat onoverkomelijk moeilijkheden mee. Voor de operationele uitbating van VTN komt alleen Distrigas in aanmerking. Een financiering door derden van de VTN-lijn hoeft niet, wij en onze vaste aandeelhouders zijn voldoende kapitaalkrachtig. Ik geloof zeer sterk in het VTN-project. De commerciële en technische risico’s zijn zwaar. In de volgende weken vertellen we concreet wie gas zal versassen door de nieuwe verbinding. Distrigas is in de eindfase van een aantal onderhandelingen met shippers. Van hun uitkomst hangt de concrete financiering af en de technische vormgeving. Wordt het een pijp van 1 meter doorsnede voor 3 miljard kubieke meter per jaar ? Dat soort strategische keuzes,” vertelt Jean-Pierre Depaemelaere.

Structureel is de balans van Distrigas zwaar schatplichtig aan vreemd vermogen (zie cijfertabel). Jean-Pierre Depaemelaere nuanceert deze vaststelling met de opmerking dat het eigen vermogen de voorbije jaren met gemiddeld 4 % stijgt : “Ik raam de bouwprijs van de VTN-lijn op 13 tot 15 miljard frank. We willen de goedkoopste financiering. Balansmatig kan ons eigen vermogen beter zijn, maar vergeet niet dat de aandeelhouder voor dergelijke financiële onderhandelingen een interessante waarborg is.”

De VTN-lijn stuwt gas naar Nederland, Duitsland en Frankrijk. De pijp kruist 13.000 percelen ; voor de Waalse tak zijn de bouwvergunningen op zak (Wallonië hanteert een soepel vergunningsstelsel). “Voor de Vlaamse hoofdtak verwacht ik een principiële goedkeuring op 26 september. Minister Baldewijns zou dan onder meer de gewestplannen in herziening stellen,” onthult Jean-Pierre Depaemelaere. “De timing moet kloppen, want we kunnen ons commercieel niet veroorloven om in 1998 geen functionerend VTN te hebben in Zeebrugge.”

Is Distrigas aanspreekbaar voor een ruilhandel : toekenning van bouwvergunningen in Vlaanderen contra een schriftelijke overeenkomst dat third party access meteen wordt ingevoerd op de lijn en waardoor de concurrentie waarvoor Europa pleit, meteen in Vlaanderen start ? Een mooie uiting van pro-actief handelen. Jean-Pierre Depaemelaere hoeft geen vijf seconden na te denken : “Het vruchtgebruik over de VTN-pijp kan Distrigas niet weggeven. Over het beginsel van third party access wordt Europees gepraat, maar niks is beslist. VTN is een prima industrieel project en moet op zijn eigen verdiensten en toekomst worden afgewogen. Ik sluit ook niet onder dwang een overeenkomst af met de overheidsinstantie die me een bouwtoelating geeft voor een appartementsgebouw in Antwerpen en in ruil het vruchtgebruik opeist van twee appartementen.”

Het noorden.

De derde energienota in Nederland formuleert de duidelijke wil om nationaal sterk te staan in de gasverkoop. De middelen zijn de uitvoer van gas uit Nederland en het versterken van de makelaarsfunctie van Gasunie. Jean-Pierre Depaemelaere : “Is deze strijdlustige politieke reactie een gevolg van het missen van een aanlandingspunt voor Brits aardgas in Nederland ?” De derde energienota is eveneens een stap naar de liberalisering van de Nederlandse energiemarkt. Energie Zuid-Nederland (EZN) ondertekende de voorbije dagen een contract met Distrigas en tapt vanaf ’98 Brits aardgas van de VTN-lijn in Zelzate voor doorvoer langs een nieuwe pijp naar Sluiskil. Kan het Belgische gasbedrijf nog langer concurrenten afwijzen in eigen land ? Distrigas breekt mee het monopolie van Gasunie in Nederland. Jean-Pierre Depaemelaere : “EZN bevindt zich op een competitieve markt die vaart zet achter haar liberalisering. Als het bedrijf een contract ondertekent met Distrigas is het om onze aantrekkelijke transitvoorwaarden. Dat EZN aanklopt, wekt wel enige verbazing. Bezorgde Gasunie niet aan EZN wat het bedrijf wilde ?” De bouw van een specifieke nieuwe pijplijn in Nederland conflicteert met de geest en de letter van de Europees gewilde third party access, doorvoer voor en door derden tegen betaling. Delta’s pijp is nieuw en vermijdt het bestaande net. “Uw anti-TPA-interpretatie gaat me te ver. Technisch is Zelzate-Sluiskil een korte verbinding zonder weerslag op een algemene TPA-liberalisering,” commentarieert Jean-Pierre Depaemelaere.

Het lente-akkoord tussen het Duitse Wingas en de Britten Conoco en British Gas voor doorvoer langs de Interconnector maakt een aansluiting van de VTN-pijp in Eynatten op het Duitse aardgasnet economisch verantwoord, meent Jean-Pierre Depaemelaere : “De deelstaat Noordrijn-Westfalen zal nu beslist een bouwvergunning bezorgen voor het traject van dertig kilometer tussen Eynatten en de Duitse Medal-pijp.” Duitsland is de draaischijf voor Russisch aardgas. Dat gas is onmisbaar en Distrigas heeft fundamenteel belangstelling om te praten met Gazprom, beklemtoont Depaemelaere : “In de huidige overeenkomst tussen Distrigas en het Controlecomité voor Gas en Elektriciteit werd vastgelegd dat we tweejaarlijks vroeger deden we het spontaan een gasbevoorradingsplan presenteren met een minimumscenario, een basisscenario en een maximumscenario. In 2006 lopen de Algerijnse contracten af. In ’89 hebben we onze betalingen voor het Algerijnse gas afgestemd op de lagere marktprijzen. Voor Algerijns gas na 2006 heb ik geen enkel apriori. De LNG-terminal in Zeebrugge verhoogt onze soepelheid en waarborgt mee de gevarieerde bevoorradingssituatie van België. Het spreekt echter voor zich dat er in de tweejaarlijkse projecties op termijn plaats is voor Russisch gas, als de prijs interessant is. De staalsoorten en de afsluiters van de VTN-pijp zijn compatibel met de beste Europese leidingen.”

De staat.

De Belgische staat heeft een veto in Distrigas. Wat Distrigas doet, moet passen in de nationale energiepolitiek. In het Verenigd Koninkrijk kopen de eerste gezinnen gas bij de leverancier van hun keuze. Kan Distrigas een jaartal kleven op de start van een vrije markt voor Belgische huishoudens ? Jean-Pierre Depaemelaere : “Niet té vlug. Een datum, dat is koffiedik kijken. Laat me eerst zeggen dat die liberalisering theoretisch kan. Maar zelfs in het Verenigd Koninkrijk, met de grote politieke druk, met de talrijke voorbeelden van geprivatiseerde markten, met eigen gasbronnen, gaat de overheid geleidelijk te werk. Ik weet niet wat de situatie hier in België zal zijn over tien jaar. Vergeet niet dat de politiek nationaal en Europees bepalend is voor wat wij dan zullen zijn. Zelfs als onderdeel van Tractebel met zijn participaties in zestien landen, waaronder gasbedrijven, kunnen wij niet zomaar interessante commerciële ideeën overplanten van ginder naar hier. Onze hoofdaandeelhouder werkt buiten de grenzen in ongereguleerde markten, noemt zich a multidomestic company en vertrekt dus vanuit de variëteit in de wereld en niet vanuit de Belgische homogeniteit.”

Jean-Pierre Depaemelaere woont op de Antwerpse Linkeroever, bij het Sint-Annabos, zijn groene long. In speeches strooit hij beeldspraak uit de muziek rond. In zijn jeugd was Depaemelaere een actieve klarinettist en hoboïst. “Als de partituur goed gekend is, dan speelt het orkest met een goede klankkleur en harmonieus,” meent hij. Het Symfonisch Orkest Distrigas speelt de eerste tonen van een nieuwe en modernistische compositie : Ode aan de Vrije Markt.

KAREL CAMBIEN, FRANS CROLS

JEAN-PIERRE DEPAEMELAERE (GEDELEGEERD BESTUURDER DISTRIGAS) Het Symfonisch Orkest Distrigas speelt de eerste tonen van een nieuwe compositie : Ode aan de Vrije Markt.