Gisteren, woensdag 16 december, was niet het begin van een nieuw financieel tijdperk. De Amerikaanse centrale bank (de Fed) heeft normaal voor het eerst sinds 2006 de beleidsrente verhoogd, maar die beslissing temt de grote krachten niet die al decennialang de financiële markten domineren. De langetermijnrente zit al sinds begin jaren tachtig in een dalende trend, vooral onder impuls van China en andere groeimarkten. Die landen injecteerden de wereldeconomie met een enorme goedkope arbeidsreserve en een onverdroten spaarijver, wat wereldwijd druk zet op de lonen, de prijzen en de rentevoeten. Voeg daarbij het vergrijzende Westen, het vermoeden van langdurige economische stagnatie en de overijverige centrale banken die de risicoarme rente verder kopje-onder duwen, en de sterren staan nog een tijdje gunstig voor lage rentevoeten, soepele centrale banken en trage groei. Ook voor spaarders is die renteverhoging bijlange niet het begin van een nieuw tijdperk. Veiligheid en rendement zullen nog jaren niet in dezelfde zin passen.
“De neutrale rentevoet — dat is de rentevoet die op de kapitaalmarkten vraag en aanbod op elkaar afstemt, en die de economische groei noch stimuleert, noch afremt — zal in het Westen in de toekomst wellicht lager zijn dan in het verleden”, schreef de invloedrijke econoom Larry Summers in de Financial Times. Een tijdelijke, conjuncturele opleving van die rentevoet is altijd mogelijk, maar zal geen hoge toppen scheren en zal geen lang leven leiden, ook omdat de westerse en de wereldeconomie nog geen hogere rentevoeten kunnen verteren zonder in een nieuwe financiële crisis en/of recessie te sukkelen. De schuldenlast is daarvoor nog veel te hoog. De wereldwijde schuldenlast is nooit hoger geweest, en in dat opzicht heeft de financiële crisis weinig financiële wijsheid gebracht. Hogere rentevoeten zijn daarom heel snel zelfvernietigend.
Toch steekt Janet Yellen de tenen in het water van een renteverhoging. Eindelijk. De tegenstanders van het soepele geldbeleid merken al langer op dat de centrale banken instabiliteit zaaien en gevangen zitten in een spiraal van het blussen van de crisissen die ze zelf aansteken. Als Yellen nu geen poging doet om die cyclus te doorbreken, zal ze dat nooit nog doen. De Amerikaanse economie lijkt na zes jaar herstel klaar voor een renteverhoging. De groei is niet overdreven, maar wel vrij stabiel, net als de 200.000 extra banen die de Amerikaanse economie per maand produceert. De werkloosheid is teruggevallen tot 5 procent, in lijn met het streefcijfer van de Fed. Maar de Amerikaanse werkgelegenheid heeft zich nog bijlange niet hersteld van de crisisklap, al is ook op dat front beterschap merkbaar. Toch moeten nog meer Amerikanen de weg naar de arbeidsmarkt terugvinden om een krachtig herstel mogelijk te maken.
Moet de Fed daarom doorgaan tot dat doel is bereikt, met het risico dat ze te lang te soepel blijft en de volgende financiële crisis in de steigers zet? Of haalt ze vanaf nu de voet van het gaspedaal om op termijn een inflatoir inferno te voorkomen, met als grote risico het herstel prematuur te torpederen? Yellen neigt naar de eerste visie, loopt liever het risico te laat te verstrakken dan te vroeg, en zegt dat de reële rentevoeten nog lange tijd dicht bij nul kunnen blijven. Dat impliceert een heel trage stijging van de beleidsrentes, die de volgende jaren zullen schommelen rond 2 procent. Het is een bijzonder delicate oefening. Moge de kracht met Yellen zijn om de juiste timing en dosis te vinden.
Mogelijk gaan de poppen nu al aan het dansen. De financiële markten zijn zo verslaafd geraakt aan gratis geld, dat elke poging tot afkicken pijn zal doen. En er is de voorbije jaren bijzonder veel geleend in dollar, niet het minst door bedrijven met een vrij zwakke kredietwaardigheid, en door China en andere ontluikende markten. De hogere dollarrentes en de hogere dollarkoers kunnen daar brokken maken. De voorbije dagen stormde het al serieus op de markt voor rommelkredieten. China is een bron van extra turbulentie, sinds het afgelopen zomer duidelijk maakte dat het de verdere dollarhausse niet wil volgen. Dat impliceert geen devaluatie van de Chinese munt, wat een nieuwe deflatoire schokgolf door de wereldeconomie zou jagen, maar dat risico kan zeker niet worden uitgesloten, gezien de crisis in de Chinese industrie.
Maar net zo goed keert de rust terug. De markten zijn intussen grondig voorbereid op de eerste renteverhoging, en de dollar is voorafgaand al flink gestegen. Zelfs een aantal ontluikende markten wacht vol ongeduld op die eerste renteverhoging, dan kan het leven eindelijk doorgaan. Het is niet uitgesloten dat de markten de volgende weken herademen, als de kop er eindelijk af is.
DAAN KILLEMAES
Hogere rentevoeten zijn heel snel zelfvernietigend.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier