“Als we maar geen managers hoeven te zijn”, was de aankondiging in de Standaard van een lang interview met de creatievelingen van het productiehuis De Chinezen. Management is blijkbaar iets vies, iets dat je moet vermijden, iets dat de creativiteit doodt. Echte mensen managen niet, dat doen ‘Vlerick-boys’ (wat meteen bewijst dat dames wel ontsnappen aan het vreemde gebeuren ‘management’).
Ideologie. Een notie die sterk in de belangstelling gekomen is door het verwijt van Karel Vinck aan het adres van minister Jean-Pascal Labille: “Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat u handelt op ideologische gronden.” Hoogleraar filosofie Guido Vanheeswijck voelde zich geroepen uit te leggen dat ‘geloven’ in de vrije markt ook een ideologie is. En op zijn beurt reageerde hoogleraar en jurist Filip Reyntjes met een filosofische analyse en stelde dat in de werkelijkheid, heel pragmatisch, een bedrijf dat de ‘wetten’ van de markt negeert wel degelijk nadelen ondervindt.
Voor niet-filosofen is het wel duidelijk wat Karel Vinck bedoelde: in dit concrete dossier is het geen kwestie geweest van rustig afwegen van pro’s en contra’s, maar lag de beslissing, op politieke gronden, al op voorhand vast. Achteraf bleek overigens dat de regering genuanceerder had gedelibereerd, en dat Labille wel degelijk op basis van ideologie de beslissing niet al te loyaal uitvoerde.
Toch is de reactie van de filosofen boeiend. Filosofie kan helpen om een discussie helder te krijgen. En de vraag luidt dan: is management ook een ideologie? Ik zal meteen maar het antwoord geven: uiteraard en in hoge mate.
Laat me even één element uit de typische managementideologie lichten: ‘Hou het positief’. Er is zelfs een stroming in de psychologie die zichzelf de positieve psychologie noemt. Net zoals er overigens in de sociologie een ‘kritische’ stroming is, die gewoon wil aantonen dat management vooral kwaad aanricht. Je kan natuurlijk zeggen dat je meer van de positieve psychologie houdt dan van de negatieve sociologie, maar dat zal dan wel een ideologisch standpunt zijn.
Ga eens naar positivegroup.org, daar kan je die positieve ideologie op haar best zien. “The science of sustainable high performance through psychological resilience.” Dat is typisch voor een ideologie: onze voorkeuren zijn wetenschappelijk bewezen! Je kan bij ons wetenschappelijk leren te leven, je kan bij ons leren veerkrachtig te worden. Echte ideologie in actie! Sluit je nu aan bij onze sekte!
Want is ‘positief zijn, is goed voor jou’ echt een wetenschappelijk feit? Volgens goeroes natuurlijk wel. De uitspraak over de citroenen in de boventitel komt van Norman Vincent Peale, de geestelijke vader van de positieve psychologie. En vooral ondernemers zien overal halfvolle glazen. Optimisten bereiken meer, zijn aantrekkelijke partners en… leven langer.
Maar de studies die de ideologie van het positieve denken ondersteunen, zijn zeer selectief gekozen. Bij mensen met voldoende zelfvertrouwen (zoals ondernemers) werkt het waarschijnlijk wel, maar bij anderen kan de oproep tot ‘hou het positief’ net het omgekeerde effect hebben. De ‘zwakkeren’ voelen zich dan nog meer schuldig, nog meer waardeloos. Het maatschappelijke debat tussen links en rechts vindt hier voor een stuk zijn oorsprong. De ‘sterke’ rechtsen zijn ervan overtuigd dat ‘waar een positieve wil is, er ook wel een weg zal zijn’ (activeer die werklozen!) en de ‘uitgestoten’ linksen hebben herhaalde malen kunnen ervaren dat succes toch niet zo vanzelfsprekend is als je de verkeerde ouders hebt.
“Wij zijn er altijd blijven in geloven”, zegt de kampioen, en iedereen vergeet dat de ploeg die net in de laatste minuut een penalty heeft tegen gekregen er ook wel tot de laatste minuut in geloofd heeft. Bijzonder pijnlijk wordt het echter wanneer die ideologie bijvoorbeeld op kanker wordt toegepast. Wie geneest van kanker had de juiste positieve ingesteldheid, wie aan kanker sterft, heeft waarschijnlijk de moed laten zakken.
Maar dat principe geldt waarschijnlijk ook in het management. Wie (om welke reden dan ook) succes heeft, zal maar al te graag beklemtonen dat hij nooit heeft opgegeven; wie geen succes heeft en toch heeft volgehouden, is waarschijnlijk een domme koppigaard. En geef maar toe, ‘hou het positief’ is een leuke ideologie, en je bereikt er wat mee.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Business School
MARC BUELENS
‘Hou het positief’ is een leuke ideologie, en je bereikt er wat mee.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier